جاذبه های گردشگری

مسجد جامع کاشان

مسجد جامع کاشان مربوط به دوره سلجوقی (623هجری قمری) مصادف با 1158 ه.ش است این اثر در تاریخ ۳۰ خرداد ۱۳۱۵ با شمارهٔ ثبت ۲۵۲ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. در لایه‌ برداری های اخیر از گچبری های محراب عصر سلجوقی، آثار و تزییناتی متعلق به دوره آل بویه کشف و شناسایی شده است. در شبستان تابستانی این بنا که در زیر شبستان زمستانی قرار دارد، طرح های بسیار زیبای کاشی کاری دیده می‌‌شود و درکف این شبستان آثاری از کوره‌های پخت ظروف چینی به وسیله کارشناسان سازمان میراث فرهنگی در گذشته کشف شده است.مسجد جامع کاشان (مسجد جمعه کاشان) دو محراب دارد که قبله یکی کج و قبله دیگری راست است، و دارای شبستان و گنبد و حوضخانه است و چند بار مرمت شده که تاریخ آنها معلوم نیست. این مسجد که کهن سال ترین بنای تاریخی کاشان است، در خیابان باباافضل و در محله میدان کهنه از محلات قدیمی کاشان قرار دارد و دوره تاریخی آن به سلجوقیان، ایلخانیان، زندیان می‌رسد. این بنا داری گنبد آجری با مقصوره و ایوان مرتفع زیر گنبد و صحن وسیع، دو شبستان بزرگ و یک شبستان تحتانی در ضلع شمالی و حوضخانه در وسط است. ایوان اصلی که درضلع غربی واقع است در بلند ترین نقطه تیزه طاق در حدود 8/ 13 متر و در قسمت همسطح با پشت بام ارتفاع آن 2/ 11 متر است.

مسجد امام (مسجد جامع عباسی)

مسجد امام که به نام‌های مسجد جامع عباسی، مسجد سلطانی و مسجد شاه نیز شهرت دارد، یکی از مساجد میدان نقش جهان در اصفهان است که ساخت آن در طی دوران صفوی در قرن یازدهم هجری و در سال 1020 هجری قمری به فرمان شاه عباس اول و در بیست و چهارمین سال سلطنت وی شروع گشته و در دوره شاه صفی (در سال 1038-1052ق‌/ 1629-1642م‌) به پایان رسیده و همینطور الحاقات دیگر مسجد تا حدودا سال های 1077 هجری قمری یعنی آخرین سال سلطنت شاه عباس دوم و اولین سال سلطنت شاه سلیمان و یا سال 1095 هجری قمری ادامه داشته است که نشان می‌دهد اتمام تزیینات و الحاقات مسجد در دوره جانشینان شاه عباس اول صورت گرفته است.
یکی از ویژگی های خاص این مسجد گنبد آن است. این گنبد در حدود 400 سال پیش به‌ گونه‌ای طراحی شده که اگر در زیر و نزدیک به مرکز آن بایستید، صدا با وضوح و شدت بالا انعکاس می‌یابد حتی اگر آرام صحبت کنید. این وِیژگی گنبد مسجد در گذشته به دلیل عدم وجود دستگاه های صوتی و … برای سخنرانی ها بسیار مورد استفاده قرار می‌گرفته است و البته منحصر به فرد بودن این ویژگی و عدم وجود آن در سایر آثار باستانی ایران، نشان از دانش بالای سازندگان و معماران این گنبد از مسائل فیزیکی و ریاضی مربوط به پژواک صوت دارد.
این اثر در تاریخ 15 دی 1310 با شماره ثبت 107 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

مسجد وکیل

مسجد وکیل در مجموعه بناهای زندیه، در کنار بازار وکیل و حمام وکیل در مرکز شهر شیراز قرار دارد. در غرب بازار وکیل و در انتهاى راسته شمشیرگرها مسجد وسیع بسیار زیبایى بنا شده است که به نام مسجد سلطانى وکیل یا مسجد وکیل شهرت دارد. این بنا یکی از بناهای زیبا و بسیار مستحکم دوره زندیه ‌است که از لحاظ هنری و معماری دارای اهمیت زیادی است.
این مسجد به دستور کریم‌خان زند ساخته شده است. بنای مسجد وکیل دربرگیرنده سردر مجلل، صحن ایوان های شمالی و جنوبی، شبستان های جنوبی و شرقی، رواق های شرقی و غربی و حیاط کوچک کناری است. پس از ورود به مسجد از سردراصلی آن و عبور از یک هشتی و راهرویی عریض وارد صحن مسجد می‌شویم. صحن مسجد با تخته سنگ هایی وسیع و قطور مفروش گردیده است. در وسط حیاط بزرگ مسجد وکیل حوض سنگی زیبایی به طول 40 متر و عرض 5 متر ساخته شده است.
مسجد وکیل دارای سه طاق مجلل و باشکوه است. طاق سردر ورودی، طاق مروارید در شمال مسجد و طاق جنوبی ورودی شبستان بزرگ از شاهکارهای معماری دوره زندیه است. طاق مروارید که بر آن دو گلدسته زیبای مسجد بنا شده است از زیبایی خاصی برخوردار است. کاشی کاری طاق ها و جرزها از کاشی های هفت رنگ ساخته شده و خطوط کتیبه ها به خط نستعلیق است. دور طاق مروارید با قلم درشت و خط ثلث عالی سوره مبارکه جمعه به صورت هلالی نوشته شده است.
در پشت ایوان جنوبی، شبستان تابستانی مسجد واقع شده است که دارای 48 ستون سنگی یکپارچه با طرح مارپیچ زندیه به ارتفاع 5 متر و قطر 80 سانتی متر با طاق های ضربی متناسب با کاشی کاری های زیبا است. شاید بتوان گفت ستون های سنگی این شبستان جالب توجه ترین بخش از مسجد وکیل است. همچنین یک منبر چهارده پله ای از سنگ مرمر یکپارچه در کنار محراب شبستان قرار دارد. ابن منبر در نوع خود بی مانند است. سنگ آن را به فرمان کریمخان زند از معادن مراغه آذربایجان به شیراز آورده اند و در ابتدا به صورت سنگی بزرگ بوده که آن را تراشیده و منبر را در آن درآورده اند.
در قبله شبستان محراب زیبای مسجد قرار دارد. پایین محراب تا ارتفاع 1.5 متر سنگ مرمر است و بقیه آن از کاشی های هفت رنگ که دارای نقش گل و بوته است، آراسته شده و در سقف آن مقرنس کاری زیبایی انجام شده است. امتداد کاشی کاری ها به طاق جنوبی می‌رسد و معماری محراب و طاق ها به گونه ای است که صدای خطیب مسجد یا مکبر به دلیل انعکاس صدا می‌توانسته است به راحتی به گوش همه مستمعین برسد.
شبستان زمستانی مسجد وکیل در پشت اتاق های جبهه شرقی قرار دارد و دارای 12 ستون سنگی ساده است. در کتیبه های سردر ورودی و حاشیه ایوان از آیات قرآنی با خطوط ثلث و نسخ سفید در زمینه لاجوردی استفاده شده است. نام های فتحعلیشاه و ناصرالدین شاه قاجار و حکمرانان دیگر هم با ذکر سال و تاریخ متعدد به چشم می‌خورد.
تاریخ بناى این مسجد سال 1152 شمسی و 1187 قمری، همزمان با بناى بازار و میدان در زمان کریم‌خان زند بوده و مساحت کل بنا 11000 مترمربع است. این بناى تاریخى به شماره 182 در تاریخ 18 تیرماه 1311 در فهرست آثار ملى ایران به ثبت رسیده و تحت مراقبت و حفاظت این سازمان است.

مسجد اعظم قم

مسجد اعظم معروف به مسجد آیت الله بروجردی در جبهه غربى آستانه مقدسه حضرت معصومه (س) به سعى و اهتمام آيت‌‌ الله بروجردى در سال ۱۳۷۴ هجرى قمرى توسط استاد «حسين بن محمد معمار» معروف به «لرزاده» بنا گرديد. مرقد آيت الله بروجردي در همين مکان قرار دارد .
ساخت این مسجد عظیم 7 سال به طول انجامید و 8 میلیون تومان به پول آن زمان هزینه برداشت.
اين مسجد که به دليل عظمت و بزرگي، مسجد اعظم نام گرفته از جمله مساجد سه ايواني است. اين مسجد عظيم مشتمل بر يک مقصوره وسيع، گنبد مرتفع، ايوان معظم، دو گوشوار، چهل ستون، کتابخانه جامع و ساير بيوتات است. در بناي اين مسجد تلفيقي از سبک قديم با اسلوب ساختماني جديد به کار رفته و مقصوره و گنبد و گلدسته ها به سبک باستاني و سبک کنوني، ولي چهل ستون ها با نقشه روز بنا شده است .
مقصوره اين مسجد که از نظر وسعت و زينت در عالم اسلام کم نظير و حتي بي نظير است، تمامي آراسته به کاشي کاري معرق بالاي ازاره مرمري است .
معمار مسجد براي استحکام گنبد، استخوان بندي و اسکلت آن را با مفتول به پاداشت و در سربند مفاصل آن با اکسيژن جوشکاري به عمل آورد و سپس از هرطرف، اين اسکلت فلزي را با آجر پوشاند. به اين ترتيب طرفين آن از داخل و خارج، جداري به قطر چهارده آجر، هر طرف هفت رديف با ملاتي که متشکل از سيمان، آهک و ماسه بود، پوشيده شد. ازاين رو عمر اين مسجد را تا هزار سال پيش بيني نموده اند .
شبستانِ گنبددارِ مسجد که سراسر مزين به کاشي هاي معرق است، در ضلع جنوبي صحن قرار دارد و از طريق مسيرهاي جانبي به دو شبستان ستون دار شرق و غرب مرتبط است .
مجموعه مسجد اعظم از سمت شرق با مسجد بالاسر و صحن عتيق حرم حضرت معصومه (س) و از غرب به خيابان ساحلي رودخانه و از جنوب به خيابان موزه مرتبط است .
مسجد فوق یکی از قدیمی ترین، بزرگترین و بی گمان زیباترین بنای تاریخی فقیه برجسته حضرت آیت الله العظمی حاج آقا حسین طباطبایی بروجردی در قم است. تاسیس کتابخانه ای در ضلع غربی مسجد، دیگر یادگاری آن مرحوم فقید است .
این بنای زیبا همه روزه پذیرای جمعیت زیادی از زوار برای برپایی نماز است. مجاورت بارگاه ملکوتی حضرت معصومه (ع)، معماری بی نظیر و تدریس درسهای سنگین حوزه توسط مراجع بزرگ حوزه، ازجمله عللی است که این مسجد عظیم را حائز اهمیت می‌کند .
این مسجد بزرگ که امروزه مرکزیت حوزه مقدسه است، دارای مساحت 12 هزار متر مربع است. در گذشته به دلیل نبودن مکانی مناسب برای برپایی نماز جماعت، برگزاری مراسم اعیاد، و فیات و محصور کردن این بارگاه ملکوتی با قبرستانهایی در اطراف آن، از دیگر انگیزه های دستور ساخت چنین مسجد باشکوهی، توسط مرحوم آیت الله العظمی حاج آقاحسین طباطبایی بروجردی بود.
گنبد مسجد با مساحتی قریب 1460متر و ارتفاع 24 متر، گنبد بسیار بزرگی در دنیای شیعه است. کاشی کاری محراب و گنبد که از آثار قدیم کاشی کاری در ایران است خود، میراث فرهنگی امروز است. مرقد مطهر ایشان نیز در ضلع غربی مسجد اعظم بنا بر سفارش و وصیت ایشان واقع شده است. آیت الله علوی بروجردی سبط بزرگوار ایشان در این باره می‌فرمایند : این مکان قبلاً خانه کوچکی به مساحت 60 متر مربع بود که از مال شخصی آیت الله بروجردی خریداری شده و بعد از مشخص نمودن محل دفن خود، باقی زمینها را وقف مسجد نمودن د. و همیشه می‌فرمودند: "ازآنجاکه این مکان راهروی ورود به حرم مطهر است، مرا در این مکان دفن کنید تا خاک کفش زوار، روی قبر من باشد. "
آیت الله بروجردی بر این باوربودند که "در جوار کریمه اهل بیت (س) باید مسجدی هم شأن مسجد گوهرشاد نسبت به بارگاه حضرت رضا(ع) وجود داشته باشد."
این مسجد امروزه مهمترین مرکز تدریس در حوزه علمیه قم است. جلسه تدریس حسین وحید خراسانی و مکارم شیرازی هر روزه در این مسجد برگزار می‌شود .
امروزه به دلیل طرح‌های توسعه حرم حضرت فاطمه معصومه، مسجد اعظم جزئی از حرم شده‌است .
منبع : پایگاه ویکی شیعه - fa.wikipedia.org - پایگاه تبیان

بیت النور

سرای «موسی بن خزرج » که حضرت معصومه (س) چند صباحی در آنجا به سر برد، به مدرسه «ستیه » معروف است. این سرا در محله «میدان میر» وسط شهر قم در یکی از محله های قدیمی بود و عبادتگاه آن حضرت به نام «بیت النور» در وسط آن، قرار داشت.
موسی بن خزرج پس از رحلت آن بانوی گرانقدر، محراب ایشان را به همان حال باقی گذارد، و دیگر نقاط خانه خویش را نیز به احترام ایشان، مسجد کرد. اصل محراب فاطمه معصومه (س) که در نزد عوام به «تنور» مشهور است تاکنون پابرجاست و مردم از قدیم الایام تاکنون برای تبرک و خواندن زیارت و دعا بدان جا می‌روند. محراب مزبور که غرفه کوچکی بیش نبوده، تجدید بنا شده و به صورتی زیبا در آمده است. و در کنار آن، مدرسه ای برای طلاب علوم دینی ساخته شده که به «مدرسه ستیه » معروف است. نیز در ضلع غربی و و جنوبی آن، مسجدی بنا گردیده است.
ولادت آن حضرت در روز اول ذیقعده سال ١٧٣ هجرى قمرى در مدینه منوره واقع شده است. دیرى نپایید که در همان سنین کودکى مواجه با مصیبت شهادت پدر گرامى خود در حبس هارون در شهر بغداد شد. لذا از آن پس تحت مراقبت و تربیت برادر بزرگوارش حضرت على بن موسى الرضا (ع) قرارگرفت .
در سال ٢٠٠ هجرى قمرى در پى اصرار و تهدید مأمون عباسى سفر تبعید گونه حضرت رضا (ع) به مرو انجام شد و آن حضرت بدون این که کسى از بستگان و اهل بیت خود را همراه ببرند راهى خراسان شدند .
یک سال بعد از هجرت برادر، حضرت معصومه (س) به شوق دیدار برادر و ادای رسالت زینبی و پیام ولایت به همراه عده اى از برادران و برادرزادگان به طرف خراسان حرکت کرد و در هر شهر و محلى مورد استقبال مردم واقع مى شد .
این جا بود که آن حضرت نیز همچون عمه بزرگوارشان حضرت زینب(س) پیام مظلومیت و غربت برادر گرامیشان را به مردم مؤمن و مسلمان مى رساندند و مخالفت خود و اهلبیت (ع) را با حکومت حیله گر بنى عباس اظهار مى کرد. بدین جهت تا کاروان حضرت به شهر ساوه رسید عده اى از مخالفان اهلبیت که از پشتیبانى مأموران حکومت برخوردار بودند، سر راه را گرفتند و با همراهان حضرت وارد جنگ شدند، در نتیجه تقریباً همه مردان کاروان به شهادت رسیدند، حتى بنابر نقلى حضرت(س) معصومه را نیز مسموم کردند .
به هر حال، یا بر اثر اندوه و غم زیاد از این ماتم و یا بر اثر مسمومیت از زهر جفا، حضرت فاطمه معصومه (س)بیمار شدند و چون دیگر امکان ادامه راه به طرف خراسان نبود قصد شهر قم را نمود. پرسید : از این شهر«ساوه» تا «قم» چند فرسنگ است؟ آن چه بود جواب دادند، فرمود : مرا به شهر قم ببرید، زیرا از پدرم شنیدم که مى فرمود : شهر قم مرکز شیعیان ما است .
بزرگان شهر قم وقتى از این خبر مسرت بخش مطلع شدند به استقبال آن حضرت شتافتند ; و در حالى که «موسى بن خزرج» بزرگ خاندان «اشعرى» زمام ناقه آن حضرت را به دوش مى کشید و عده فراوانى از مردم پیاده و سواره گرداگرد کجاوه حضرت در حرکت بودند، حدوداً در روز ٢٣ ربیع الاول سال ٢٠١ هجرى قمرى حضرت وارد شهر مقدس قم شدند. سپس در محلى که امروز «میدان میر» نامیده مى شود شتر آن حضرت در جلو در منزل «موسى بن خزرج» زانو زد و افتخار میزبانى حضرت نصیب او شد .
آن بزرگوار به مدت ١٧ روز در این شهر زندگى کرد و در این مدت مشغول عبادت و راز و نیاز با پروردگار متعال بود. محل عبادت آن حضرت در مدرسه ستیه به نام «بیت النور» هم اکنون محل زیارت ارادتمندان آن حضرت است .
سرانجام در روز دهم ربیع الثانى و «بنا بر قولى دوازدهم ربع الثانى» سال ٢٠١ هجرى پیش از آن که دیدگان مبارکش به دیدار برادر روشن شود، در دیار غربت و با اندوه فراوان دیده از جهان فروبست و شیعیان را در ماتم خود به سوگ نشاند. مردم قم با تجلیل فراوان پیکر پاکش را به سوى محل فعلى که در آن روز بیرون شهر و به نام «باغ بابلان» معروف بود تشییع نمودند .
پس از دفن حضرت معصومه(س) موسى بن خزرج سایبانى از بوریا بر فراز قبر شریفش قرار داد تا این که حضرت زینب فرزند امام جواد(ع) به سال ٢۵۶ هجرى قمرى اولین گنبد را بر فراز قبر شریف عمه بزرگوارش بنا کرد .
منبع : adineayask.ir - hawzah.net - ahlolbait.com -

مسجد پنجعلی قم

مسجد تاریخی پنجعلی قم در محله قدیمی پنجعلی واقع شده است و قدمتی مربوط به قرن نهم هجری دارد. یکی از گذر های تاریخی شهر قم هم در نزدیکی این مسجد قرار داشته و با نام همین مسجد یعنی گذر پنجعلی شناخته می‌شود .
این مسجد در سال ۱۳۸۳ به شماره ۱۱۵۰۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. در سال های اخیر نیز این مسجد مورد مرمت قرار گرفت.

مسجد و منار میدان کهنه

مسجد و مناره تاریخی میدان کهنه قم در بافت قدیمی شهر قم و حدفاصل محله چهارمردان و محله مسجدجامع واقع شده است. برخی عنوان قدیمی ترین مناره موجود در ایران و سومین مناره در جهان اسلام را به این مناره منتسب کرده اند.
عقاید مختلفی در زمینه قدمت این مناره آجری مطرح شده است. برخی معتقد اند که این مناره مربوط به قرن پنجم هجری و دوره سلجوقی است و یا اینکه حداقل قدمت مناره از قرن پنج فراتر نمی‌رود. اما برخی دیگر براین باور اند که مناره میدان کهنه در سال 291 هجری قمری در دوره حکومت یحیی بن اسحق و به یاری اعراب اشعری در قم ساخته شده است .
براساس کتیبه سنگی موجود در مناره به تاریخ 963 هجری قمری، در آن زمان این مناره به چهارسو معروف بوده است.
مناره میدان کهنه با ارتفاع 24 متر و قطر نزدیک به 4 متر به صورت رگ‏چین آجری همچون اغلب مناره‏های عصر سلجوقی با دو راه‏ پله مارپیچی به صورت رفت و برگشت با 63 پله برپا گردیده که در شرایط کنونی یکی به فضای داخلی مسجد معاصر راه می‏یابد و دیگری دریچه ‏ای رو به بام دارد.
فرم آجرکاری و نوع معماری منار مشابهات بسیار نزدیک را با منار مسجد میدان ساوه (مورخ 453ه.ق) و مناره آجری خرم‏آباد (متعلق به قرن پنجم هجری قمری) نشان می‏ دهد و به نظر می‏ رسد که منار میدان کهنه قم همچون مناره میدان ساوه و دیگر مناره‏های هم عصر در قسمت تاج و مأذنه دارای کتیبه‏ هایی از آجر بوده است که در طول زمان فرو ریخته است. ضمن آن که باقی قسمت‏ها نیز دچار فرسودگی شدید بود و چنان که در دیوان هاتف اشاره شده به همت یکی از امراء زند به سال 1191 ه.ق مرمت اساسی گردید و مأذنه فعلی نیز در حدود 50 سال پیش بر فراز منار احداث شد.
منار میدان با توجه به کهن سالگی شاهد ساخت و تخریب مساجد متعددی در جوار خویش بوده است که شاهد آن مساجدی است که در متون تاریخی به مسجد منار معروف اند. مسجد فعلی نیز به همت مرحوم آیة‏اللّه‏ حاج میرزا محمد تقی فیض پس از انهدام دکان رنگرزی که مدخل راه‏پله منار را در برگرفته بود در سال 1310 هجری شمسی در محوطه‏ای به طول 21 و عرض 12 متر مرکب از ده چشمه طاق بر فراز ستون‏های سنگی احداث شد.
منبع : hawzah.net - yjc.ir

مسجد امام حسن عسکری (ع)

مسجد امام حسن عسکری (ع) قدیمی ترین مسجد شهر قم است که در نزدیکی حرم مطهر حضرت معصومه واقع شده است. این مسجد از گذشته تا کنون اهمیت زیادی داشته و مورد توجه علما و مردم بوده است.
این بنا در گذشته "مسجد جامع عتیق" نامیده می‌شد. مسجد جامع عتیق که بعد ها به مسجد امام حسن عسکری موسوم شد، اولین مسجدی است که توسط اشعریان در شهر قم بنا گردید.
اشعریان پس از ورود به قم، آتشکده ای که در این شهر قرار داشت را ویران کرده و به جای آن مسجد جامع عتیق را بنا کردند. پس از آن در نزدیکی بنای اولیه مسجد جامع عتیق، در قرن سوم هجری به دستور امام حسن عسکری(علیه السلام) و به دست وکیل و نماینده آن حضرت، احمد بن اسحاق اشعری مسجد ساخته شد. احمد بن اسحاق از بزرگان علما قم و از اصحاب حضرت جواد و حضرت هادی و حضرت عسکری(عليهم السلام) بوده است.
در آن زمان دو مسجد جامع در قم بر پا بود که یکی مسجد جامع عتیق و دیگری مسجد جمعه در نزدیکی دروازه ری(درحاضر هم وجود دارد) قرار داشت. به خاطر تشابه اسمی این دو پس از مدتی نام مسجدجامع عتیق را به مسجد امام حسن عسکری تغییر دادند .
در طول سالیان و در دوره های مختلف تاریخی و معاصر این بنا بازسازی و توسعه پیدا کرد. در حال حاضر قدیمی ترین قسمت به جامانده در این مسجد، ایوان جنوبی آن است که مربوط به اواخر دوره صفویه و بازسازی که در آن زمان صورت گرفت می‌شود. در ایوان جنوبی باقی مانده گچ بری ها و آیاتی به صورت برجسته بر دیوارهای قدیمی جلوه نمایی می‌کنند و بخشی از هنر معماران قدیمی اسلامی را به نمایش می‌گذارند .
پس از بازسازی مسجد در دوره صفوی، در دوره فتحعلی شاه قاجار بر اثر سیل، مسجد متحمل صدماتی شد که از طرف "حاج حسین کدخدا" تعمیر شد. در دوره ناصرالدین شاه به سال 1286 ق "حاجی ابراهیم تاجر" در جهت غربی مسجد، شبستان و زیرزمینی بزرگی بنا نهاد و بالاخره به سال 1295 ق "حاج علی‌نقی تاجر کاشی"، بخش‌های دیگر مسجد از جمله شبستان‌های شرقی و سردر و جلوخان را نوسازی کرد.
در سال های اخیر نیز شبستان‌های زیرزمین و طبقه فوقانی آن در جانب غربی مسجد با مصالح جدید نوسازی شد. همچنین در سال 1394 بنای جدیدی به این مسجد با وسعت ۲ هزار و ۴۰۰ متر و ۷۰۰ متر بالکن اضافه شده است و به گونه ای ساخته شده که بنای قدیم و بنای جدید با یکدیگر سازگاری داشته و یک نمای واحد را نشان می‌دهند. تمام قرآن کریم به طول ۹ هزار متر در ستون ها، کناره ها، گنبد، گلدسته و مقداری در سطح زیرین شبستان جدید نوشته شده است. این مسجد دارای ۲ گلدسته بسیار با عظمت است که یکی از آن ۵۹ متر از سطح شبستان ارتفاع دارد. شبستان جدید بسیار زیبا ساخته شده و ظرفیت دو هزار نمازگذار را داشته و دارای 180 سرویس بهداشتی است.
این مسجد همواره مورد توجه و عنایت علما و بزرگان بوده و در نوع خود از مساجد منحصر به فرد در دنیای اسلام است.مسجد امام حسن عسکری(علیه السلام) دارای سه در ورودی و در حال حاضر دارای شش شبستان است که محل برگزاری نماز، جلسات سخنرانی، درس و اعتکاف است.
در قسمت شرقی مسجد درب کوچک چوبی قدیمی وجود دارد که پشت اين در قديمی انبار و سرداب نسبتاً عجيبی است. در اين سرداب شش جسد از حدود 320 سال پيش وجود داشته که البته تا اين زمان تنها فقط اسکلت‌ آنها باقی مانده و تا سال های اخیر جسدها کاملاً مکشوف و در کف سرداب قرار داشت و تنها چند رديف آجر بين‌ آنها فاصله بود تا اينکه در سال گذشته به دستور يکی از علما روی‌ آنها پوشانده شد و البته اکنون نيز عکس های‌ آنها موجود است.
در زير زمين حياط مسجد امام حسن عسکری(ع) کتابخانه نسبتاً خوبی قرار دارد که هر چند اکثر کتاب های آن حوزوی است، بيش از 4000 جلد کتاب در آن نگهداری می‌شود. البته کتاب های دانشگاهی نيز در ميان‌ آنها به چشم می‌خورد. سالن مطالعه و مخزن و ساير ملزومات کتابخانه تماماً در زير زمين قرار دارد .
منبع : isna.ir - qomshahr.ir

مسجد جامع دزک سراوان

مسجد جامع دزک متعلق به اوائل دوره اسلامی در روستای دزک از توابع سراوان واقع شده است. این مسجد تاریخی جزو بناهای حائز اهمیت شهرستان سراوان است. این بنای تاریخی از خشت خام ساخته شده و از تنه و ساقه درخت خرما برای پوشاندن سقف آن استفاده شده است .
بنای مسجد جامع دزک فاقد کتیبه است و تاریخ دقیق ساخت آن مشخص نیست، اما با توجه به شیوه ساخت مسجد، شبستان های ستون دار، قوس های بیضی و تخم مرغی، سادگی و بی پیرایگی معماری و کلیه الحاقات آن به نظر می‌رسد که قدمت این مسجد به اوائل دوره اسلامی برمی گردد .
در سه قرن نخستین حکومت اسلامی در ایران، مساجد به شیوه‌ای بسیار ساده و به پیروی از معماری ساسانی ساخته می‌شدند. زادگاه اولین نمونه‌های معماری اسلامی ایرانی را خراسان می‌دانند، به همین سبب سبک معماری بناهای این دوران (امویان، عباسیان، طاهریان و ... )، «خراسانی» نامیده می‌شود. البته نام های دیگری هم از جمله شبستانی، عباسی و هیپو استایل نیز به این نوع سبک نسبت می‌دهند و ویژگی مشترک همه‌ آنها در نظر گرفتن سادگی بنا است .
مسجد جامع دزک در زمینی به زیربنای900 متر مربع و به شکل مستطیل با ابعاد 25متر در 35متر و با دیوارهایی به عرض1.5متر، ارتفاع 6متر تا 8متر بر روی ستون‌هایی به قطر 1.5متر در مکانی مرتفع و در نزدیکی قنات دزک بنا شده است.
مسجد جامع دزک همچون مساجد شبستانی قرون اولیه اسلام در ایران، صحنی در مرکز دارد که رواق ها (رواق غربی و شرقی) و شبستان هایی (شمالی/زمستانی و جنوبی/تابستانی) که در اطراف صحن گردآمده اند. بخش های دیگری هم در مسجد وجود دارد از جمله فضایی برای استراحت زائران، چله خانه و سرویس بهداشتی که کارکرد جانبی و فرعی دارند .
در جنوب شرق مسجد قرار دارد، مسیر پلکانی به سمت پائین به عمق 4متر به زیرزمینی راه دارد، به اتاقی مدور به ابعاد 2متر طول 1.8متر ارتفاع و 1.5متر عرض ختم می‌شود. این اتاق زیرزمینی موسوم به چله‌خانه به منظور عبادت و ریاضت نفس مورد استفاده قرار می‌گرفته که به مدت چهل روز در آن به عبادت می‌پرداختند و در این مدت جز برای نماز فرض و رفع ضروریات از آن بیرون نمی‌آمدند. و با غذای کم و خواب کوتاه این مدت را سپری می‌کردند.
از آنجا که در مساجد صدر اسلام جای مخصوصی برای محراب مشخص نمی‌کردند، در این مسجد نیز محرابی که از بیرون مشخص باشد وجود ندارد. اما محرابچه‌ای کوچک در جهت قبله و نزدیک منبر در داخل دیوار کنده‌کاری شده است. همچنین منبر خشتی نیز در شبستان جنوبی قرار دارد .
تا چند دهه پیش از در چوبی ساخته شده از درخت گز برای ورود و خروج از مسجد استفاده می‌شد که آخرین در چوبی مسجد که طبق کنده‌کاری روی آن توسط نجاری به نام «دین محمد» در سال 1318 هجری قمری ساخته شده، در حال حاضر در قسمت انتهایی ایوان جنوبی مسجد نگهداری می‌شود.
در طول این سال ها مسجد جامع دزک همواره مورد استفاده و مراجعه محلی ها و مردم منطقه بوده است و برنامه های مذهبی در آن جریان دارد. به همین دلیل در دوره های مختلف و سال های اخیر هم دست خوش تغییرات و ساخت و سازهایی شده است. مثل : تخریب ایوانها و ستون‌های شرقی برای تعریض بخش زمستانی مسجد طی سال های اخیر، تغییر در ورودی اصلی، الحاق سرویس بهداشتی و وضوخانه در ضلع جنوبی، نصب درهای الومینیومی در دوره پهلوی، موزاییک کاری کف مسجد و.... برخی از این تغییرات با فضای تاریخی مسجد ناهمگونی ایجاد کرده است .
منبع : islahweb.org - ladiez.ir

مسجد جامع تیس

روستای سرسبز و کوچک تیس یکی از جاذبه های گردشگری شهرستان چابهار است که آثار تاریخی متعددی از جمله غار های سه گانه بان مسیتی، قلعه پرتقالی ها، گورستان جن ها و ... را در خود جای داده است .کارشناسان قدمت این روستا را بیش از ۲۵۰۰ سال برآورد می‌کنند و در اسناد و نوشته های مربوط به لشکرکشی اسکندر مقدونی نیز از این روستا با عنوان تیز نام برده شده است .
روستای تیس در گذشته یکی از بنادر مهم بازرگانی دریای عمان به شمار می‌رفت و آثار آن هنوز در اطراف روستا دیده می‌شود.
یکی از آثار تاریخی این روستا، مسجد جامع تیس است. بنای اولیه مسجد جامع تیس به صدر اسلام باز می‌گردد و قدمت آن ۱۲۵۰ سال است و به روایتی دومین مسجد بعد از اسلام در ایران است. مسجد جامع تیس از لحاظ معماری مانند مساجد کشورهای پاکستان و هندوستان است و همانند اکثر مساجد اهل تسنن دارای یک مناره است. به همین علت به مسجد تک مناره هم شهرت دارد.
مناره و گنبدهای این مسجد با رنگ‌های سبز و قرمز رنگ‌آمیزی شده‌اند و درب‌های آن با شیشه‌کاری‌های منظم و نامنظم رنگارنگ جلوه می‌کنند و نمایی چشم‌نواز به مسجد داده‌ است.
به دلیل بالا رفتن جمعیت روستای تاریخی تیس، مردم این روستا در حال توسعه این مسجد در قسمت شرقی هستند .
منبع : kojaro.com - wikipedia.org

مسجد جامع داراب

قدیمی ترین بنای شهر فعلی داراب، مسجد جامع این شهر است که دارای چهار برج تنومند و یازده ضلعی متساوی الاضلاع است .
روی برج ها با آجر خانه بندی و روی‌ آنها با خط کوفی آیات قران نگاشته شده است .پیرامون شبستان مسجد راهرویی قرار دارد که به وسیله دهلیز هایی به هم ارتباط دارند. تنها مسجد جامع چهار مناره ای جهان، یکی از چهار بنای شاخص شهر داراب است .این بنای تاریخی درمرکز شهرداراب در محله بازار واقع شده ودر زمان شاه طهماسب یکم صفوی مرمت شده است واز این رو قدمت بنا به دوره صفوی تعلق ندارد. همچنین فضای بزرگ مسجد پوشیده از درختان تنومند خرما، پرتقال و نارنج است .
این بنا بخاطر سبک معماری متفاوتش نسبت به سایر مساجد، دارای سبک هندی است و آنرا شبیه به آرامگاه اعتمادالدوله طهرانی درآگرای هند ونیز خدای خانه مسجد جامع عتیق می‌دانند .
معماری این مسجد آجری به شیوه بناهای دوره سلجوقی است و مساحت آن به 380 مترمربع می‌رسد. مناره های این مسجد برخلاف بیشترمساجد ایرانی دایره شکل نیست، بلکه از 12 ضلع مساوی تشکیل شده که برروی آنهانزدیک نیم متر با رو سازی گچ، آجر و سنگ با اشکال مربع و لوزی خانه بندی و تزئین شده است.

مسجد جامع دلگشا(اهل سنت)

این بنا در محله دلگشا یا مسجد جامع اهل سنت در کناره خیابان ساحلی بندر عباس، نبش بلوار طالقانی واقع شده و ظاهرا بنای قدیمی آن در سال 175 ه.ق توسط زین العابدین ابوالقاسم اوزی بنا شده و در حدود سال 1354 ه ش به غیر از بخشی از شبستان آن کاملا تجدید بنا شده و گسترش یافته است.
بنای قدیمی مسجد مشتمل بر شبستان ستون‌دار با 12 ستون در میانه و ایوان های ستون‌داری در سه جبهه باختری، جنوبی و خاوری بوده است. از این بنا تاکنون بخش ستون‌داری در میانه شبستان جدید باقی مانده که تنها قسمت درخور توجه و مطالعه بناست. این بخش از شبستان دارای 12 ستون با ساقه‌ای استوانه‌های و پایه‌ای مکعب است که ستون ها در بالا توسط قوس های جناغی به هم‌دیگر اتصال یافته و زمینه را برای برپا داشتن مسطح تیر پوش فراهم ساخته اند.
ساقه و پایه ستون ها در تعمیرات اخیر با قطعات سنگ نما پوشش یافته است. سر ستون ها و بخش های فوقانی‌ آنها دارای تزیینات گچی است. بخش های جدید بنا و خاصه نمای بیرونی آن فاقد اصالت تاریخی و هنری است.

مسجد گله داری

مسجد گله داری واقع در بخش مرکزی شهرستان بندر عباس ویکی از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب ایران است. این مسجد در سال ۱۲۹۶ هجری قمری در شهر بندرعباس ساخته شده و دارای صحن، شبستان و مناره و منبر زیباست. شبستان بزرگ مسجد دارای ۳۶ ستون مزین به گچبری است .
این بنا در محله اوزی های بندرعباس واقع گردیده و بر طبق کتیبه سنگی آن، توسط حاج شیخ احمد گله داری- به جای مسجد کوچکتری از قرن سیزدهم – بنا گردیده است. این مسجد بر روی صفه ای به ارتفاع 5/1متر بنا گردیده و مشتمل بر، صحن، ایوان، شبستان ستوندار، مأذنه و شبستان زمستانی است .
شبستان مسجد به صورت مربع دارای 16 ستون استوانه ای بر پایه مربع است. چسبیده به دیوارها نیز نیم ستون هایی تعبیه شده است.ستون ها و نیم ستون های مزبور توسط طاق هایی با قوس شکسته به همدیگر متصل شده و سطحی را برای پوشش تیرچوبی مسجد فراهم ساخته اند. پوشش شبستان، به کمک تیرها و تخته های چوبی و اندود ضخیم گلی صورت گرفته است .
در حال حاضر، بخشی از صحن جهت استفاده نمازگزاران مسقف شده است و بخش جدیدی هم در حال ساخت است.

مسجد جامع گرگان

مسجد جامع گرگان واقع در بافت قدیم این شهر یکی از آثار و بناهای تاریخی و مذهبی است که در سده‌های پنجم و ششم یعنی اواسط دوره سلجوقی ساخته شده‌است. این مسجد دارای یک حیاط مرکزی به فرم چهار ایوانی و چهار شبستان است که از تزیینات معماری خاص آن دوره نیز بهره می‌برد.تزیینات معماری که در ساخت مسجد جامع گرگان بکار برده شده ترکیبی از آجر و کاشی، کاشی هفت رنگ و مناره آجری با خطوط کوفی مربوط به دوره سلجوقی است. این مسجد که در کنار بازار اصلی نعلبندان قرار دارد ،در زمینی به مساحت 1600 مترمربع واقع شده است.

مسجد جامع سمنان

مسجد جامع سمنان بنایی بسیار کهن و باارزش در خیابان امام سمنان است. در طول زمان تغییرات و تحولات زیادی در این مسجد بوجود آمده است، اما هم اکنون در آن آثار دوران سلجوقی و تیموری دیده می‌شود. عقیده بر این است که این مسجد در قرن نخست هجری و بر روی خرابه‌های آتشکده بنا شده است. مسجد جامع سمنان در طول تاریخ از لحاظ مذهبی، فرهنگی و اجتماعی از ارزش و اعتبار زیادی برخوردار بوده است. سبک معماری این بنا، به شیوه معماری آذری است.مناره مسجد جامع سمنان یکی از منارهای تاریخی ایران متعلق به دوره سلجوقیان به شمار می‌رود که در گوشه شمال شرقی مسجد جامع قرار دارد. ارتفاع این منار از سطح زمین ۳۱/۲۰ متر است و از روی بام به ارتفاع ۲ متر کتیبه‌ای با طرح و نقش بسیار زیبا از آجر و با خط کوفی تزئین شده‌است.

مسجد آقابزرگ

مسجد آقابزرگ کاشان یا همان مسجد و مدرسه آقابزرگ یکی از باشکوه ترین و زیباترین مساجد دوره قاجار در ایران به شمار می‌آید که در خیابان فاضل نراقی کاشان واقع شده است. تاریخ آغاز ساخت این بنای قاجاری به سال 1258 هـ.ق و پایان ساخت آن 1265 هـ.ق (به مدت هشت سال) است مدرسه و مسجد آقا بزرگ با سرمایه شخصی حاج محمد تقی خانبان جهت استفاده نماز جماعت و درس بنا شده است. این مدرسه به سبک مدارس چهارباغ و صدر اصفهان ساخته شده است. مسجد و مدرسه آقا بزرگ دارای سردر زیبایی است که سقف آن با مقرنس های معلق گچی و نقاشی تزئین یافته و دیوارهای جلوخان از کتیبه بالای سردر تا کف تختگاه های طرفین درگاه با کاشی های خشتی الوان پوشیده شده است. هیئت اصلی بنا و گنبد و بارگاه با شکوه آن به واسطه عظمت ساختمان و طرح عالی و نقشه بی نظیر به خصوص دقایق و فنون معماری اصیل ایرانی که در آن بکار برده شده، یکی از بناهای مهم ایرانی اسلامی بشمار می‌رود.

مسجد عمادالدوله

مسجد عمادالدوله از آثار دورهٔ قاجاریه است. ساختمان نخستین مسجد در سال ۱۲۸۵ ه.ق توسط امامقلی میرزا عمادالدوله(والی غرب و سرحددار عراقین) ساخته شده‌است.
مسجد عمادالدوله به صورت چهارایوانی بنا شده و دارای سردر، صحن، ایوان، شبستان ستوندار و حجره‌های زیاد است.
بر کاشی‌کاری ایوان مسجد، کتیبه‌ای شامل قصیده‌ای با ذکر نام پادشاه وقت(ناصرالدین شاه)، نام سازنده و تاریخ ۱۲۸۵ ه.ق جای دارد. بر روی ایوان شرقی صحن مسجد، اتاقکی چوبین ساخته‌اند. ورودی اصلی مسجد از طریق این ایوان شرقی است که با در چوبی بزرگی به راستهٔ زرگرهای بازار کرمانشاه مرتبط می‌شود. پس از ساخت این مسجد، بانی آن یکی از درهای حرم علی را به کرمانشاه آورد و در این مسجد نصب نمود و به جای آن در نقره‌ای دیگری را وقف آستانه علوی نمود. این درگاه که امروزه در مدخل مسجد و بازار زرگرها قرار دارد و به «قاپی شاه نجف» مشهور است، به دوره صفویه تعلق دارد. در دیگر مسجد در ضلع جنوب غربی قرار داشته که توسط دالانی به تقاطع بازار زرگرها و بازار حوری آباد متصل می‌شود. این تقاطع زیر بزرگ‌ترین گنبد بازار که به میدان مشهور است قرار دارد.

جمعه مسجد

مسجد جمعه اردبیل درشمال شرقی شهر بین محله های پیرشمس الدین و عبدالله شاه برروی تپه مرتفعی واقع گردیده و یکی از قدیمی ترین مساجد شمال غربی ایران است جمعه مسجد آخرین بار در دوران ایلخانی مورد مرمت قرار گرفته‌ است. کاوش های باستان‌شناسی که برای شناخت مختصات تاریخی بنا از سال ۱۳۶۷ توسط سازمان میراث فرهنگی شروع شده، پس از خاکبرداری از لایه‌های خاک و برچیدن قبرهای متاخر، سرستون‌های آجری و قسمتی از دیوار شبستان مسجد عتیق را که متعلق به دوره ایلخانی بوده از خاک بیرون آورد که تاریخ روشن مسجد و چگونگی الحاقات و تکامل آنرا طی ادوار مختلف تا حدی مشخص نمود.اصل بنای کنونی مسجد، در دوره سلجوقیان، برروی بقایای کهن تری ساخته شده که درنتیجه حمله مغول، حدود سال 620 هجری، ویران و در حدود سال 650 هجری مجددا بازسازی شده است.

مسجد جامع عتیق قم

مسجد جامع قم در محله مسجد جامع، در خیابان آذر و نزدیک دروازه ری واقع شده است. مسجد جامع عتیق و تاریخی قم از جمله مساجد دو ایوانی به شکل مربع مستطیل است. این مسجد پس از مسجدامام حسن عسگری (ع) قدیمی ترین مسجدی است که در قم بنا شده و به اعتبار متون معتبر، سال احداث بنای کنونی گنبد خانه 529 هجری قمری است. این تاریخ تا پیش از تعمیرات دوران فتحعلی شاه درکتیبه های گچبری موجود در بنا به وضوح نمایان بود. بنای فعلی مسجد مجموعه ای از بناهای چند دوره تاریخی است که قدیمی ترین قسمت آن را به دوره سلجوقی نسبت داده اند.
درباره بانی اولیه مسجد اختلاف نظر وجود دارد. در منابع، ابوالصدیم حسین بن علی آدم اشعری و سلطان طغرل دوم و کمال ثابت قمی، وزیر سلطان مسعود سلجوقی، به عنوان بانی اولیه مسجد معرفی شده اند. بانی قسمت هایی از بنای فعلی مسجد، فتحعلی شاه قاجار و حسین خان نظام الدوله بود اند.
برای ساخت این مسجد عظیم و با شکوه که حدود 6000 متر مربع وسعت دارد، حتی یک شاخه آهن نیز به کار نرفته و با گذشت سالیان سال از ساخت آن همچنان پابرجا و استوار مانده است .
در تاریخ بنیان مسجد اختلاف نظر وجود دارد ولی قدر مسلم آن است که مسجد فعلی مجموعه ای از بنا های چند دوره تاریخی است. بنای گنبدخانه احتمالاً متعلق به دوره سلجوقیان است و ایوان جنوبی ممکن است با گنبدخانه در یک زمان و یا احتمالاً در دوره صفویه و همزمان با شبستان های شرقی و غربی گنبدخانه احداث شده باشد.
ایوان شمالی و شبستانهای شمالی و شرقی در دوره فتحعلی شاه قاجار ساخته شده اند. در این دوره، ایوان جنوبی و گنبدخانه نیز مرمت شده است. شبستان جبهه غربی و زیرزمین آن از آثار دوره ناصرالدین شاه قاجار است. تزیینات کاشی کاری ایوان جنوبی به زمان فتحعلی شاه قاجار بر میگردد. این تزیینات که به مرور زمان آسیب دیده بود، یک بار در ۱۳۶۵ه.ق. به همت آیت الله فیض و بار دیگر در ۱۳۷۵ ه.ق. به همت آیت الله بروجردی مرمت شد.
قدیمی ترین کتیبه بنا روی یکی از ستون های ایوان مسجد قرار دارد و به تاریخ۵۲۹ ه.ق. است. بر کتیبه ایوان جنوبی نیز،تاریخ ۱۲۴۶ه.ق. ثبت شده است. در این ایوان، کتیبه دیگری مربوط به تعمیرات ۱۳۶۵ ه.ش. وجود دارد. کتیبه های محراب گنبدخانه و ایوان شمالی به ترتیب به تاریخ ۱۲۴۶ ه.ق. و ۱۲۴۸ ه.ق. است و سردر گوشه جنوب غربی مسجد به تاریخ ۱۳۸۱ ه.ش.است. در کتیبه های مسجد نام خطاطان شیخ محمدحسن قمی، محمدرضا شریف قمی، و شیخ عباس مصباح زاده دیده می‌شود. آندره گودار ( ۱۸۸۱- ۱۹۶۵) با استناد به کتاب مرآه البلدان، اصل بنا را از قرن سوم هجری قمری دانسته و نوشته در حال حاضر قدیمی ترین قسمت مسجد متعلق به دوره سلجوقیان است. در کتاب گنجینه آثار قم نیز آمده: گنبدخانه و ایوان جنوبی مسجد در ۷۵۲- ۷۵۵ ه.ق ساخته شده اند.

کوه خضر نبی (ع)

کوه خضر نبی منسوب به حضرت خضر‌(ع)‌ دارای بیش از سه هزار سال قدمت است که در شش کیلومتری مرکز شهر قم قرار دارد. بر قله این کوه در سه هزار سال پیش غاری بوده که گفته می‌شود محل زیارت حضرت خضر(ع) بوده که امروز تبدیل به مسجد کوچکی شده است.
ارتفاع کوه حدود 300 متر است و در نزدیکی کوه 2 برادران در ادامه رشته کوه زاگرس قرار دارد .
بر فراز کوه خضر نبی که یکی از ظرفیت‌های مهم گردشگری و مذهبی قم به شمار می‌رود، همه شهر با یک نگاه به خوبی دیده می‌شود و از این رو به بام قم نیز معروف است.
کوه خضر نبی از نظر تفریحی نیز مورد توجه بوده و در ایام تعطیل جمعیت بسیاری در بالای کوه حضور پیدا می‌کنند. مسیر بالارفتن این کوه به گونه‌ای با پله طراحی شده که در هر گروه سنی از کودک خردسال تا افراد کهنسال نیز می‌توانند از کوه بالا بروند، زیرا در قدیم مسیر این کوه توسط شخصی که برای برآورده شدن حاجتش نذر کرده بود، پله‌گذاری شده است .
در دامنه کوه نیز چند شهید گمنام به خاک سپرده شده اند که فضایی روحانی به این مکان مقدس بخشیده است. امکاناتی از قبیل شبستان، سرویس بهداشتی، آب لوله کشی (پمپاژ آب)، تلفن همگانی، برق و ... در آن وجود دارد و محوطه اطراف آن دارای فضای سبز و بوستان است. همچنین در ساختمان مرکز فرهنگی در دامنه کوه موزه دفاع مقدس در حال تکمیل شدن است.
گفتنی است از سال 1381 و به دنبال خاکسپاری 14 شهید گمنام در این مکان از آن به عنوان حرم شهدای گمنام یاد می‌شود و با برنامه ریزی های انجام شده و تجهیز امکانات و ساخت بوستان و موزه دفاع مقدس قرار است کوه خضر نبی (ع) به عنوان یک مجموعه عظیم مذهبی فرهنگی، بعد از حرم حضرت معصومه (س) و مسجد مقدس جمکران، به عنوان سومین مکان مذهبی فرهنگی قم مورد توجه باشد.
امروزه نیز شهرداری قم مسیر زائران مسجد مقدس جمکران را طوری طراحی کرده که از دامنه این کوه می‌گذرد و این زائران می‌توانند با خیال آسوده این مکان را هم زیارت کنند .
منبع : fa.wikipedia.org - isna.ir - irna.ir