مدرسه غیاثیه پامنار

در نزدیکی میدان کهنه سردری باشکوه و دو مناره مرتفع قرار دارد. بر اساس روایاتی این سردر و مناره ها باقی مانده ای از بنای مدرسه بزرگی است که مدرسه غیاثیه نام داشتته است. محله ای که این منار ها در آن واقع شده به محله پامنار شهرت دارد.
در قدمت بنای مدرسه غیاثیه اختلاف نظر وجود دارد اما برخی بر اساس کتیبه ای که بر روی یکی از منارها وجود دارد، قدمت بنا را نیمه نخست قرن نهم و سال 830 هجری قمری می‌دانند. مولف کتاب گنجینه آثار قم از این مدرسه به نام مدرسه شرفیه یاد می‌کند که اشرف الدین وزیر آن را بنا کرده است.
برخی هم به علت تشابه ساختار سردر و مناره به جا مانده از مدرسه با بناهای دوران سلجوقی، قدمت آن را متعلق به قرن ششم و هفتم هجری می‌دانند.
این بنا در اثر سیل سال 1045 هجری قمری منهدم شده و از مجموع آن جز همین ایوان و دو مناره چیزی باقی نمانده است.
سر در مدرسه به ارتفاع 12 متر و به دهانه و عمق 7 و 4 متر به سمت شرق بنا گردیده که در دو سوی آن میان جرزهای جانبی دو طاق نمای کم عمق و کم عرض یکی پایین و دیگری بالا تعبیه شده است و به نظر می‌آید در این قسمت کتیبه های گچی وجود داشته که به مرور زمان تخریب گردیده است. پوشش سقف ایوان نیز ظاهرا مقرنس بوده که تماما فروریخته است. از مجموع کتیبه‏های گچی داخل ایوان تنها بخش‏های بسیار اندکی از کتیبه‏ ها و گچبری ‏های پوششی قوسی ایوان با نقش نام‏های مقدس محمد صلی‏الله‏علیه‏و‏آله و علی علیه‏السلام با خط بنایی هنوز قابل مشاهده است.
دو مناره بالای ایوان به قطر 50/2 و ارتفاع 13 متر از بالای بام (25 متر از سطح زمین) با ملات آجر و گچ و با طرح مربع اریب یا لوزی و تزئین کاشی فیروزه‏ای چلیپا شکل در کمرگاه و گلوگاه احداث گردیده است که از طریق 62 پله پیچ 24 سانتی متری از بام به مأذنه مناره راه دارد.
بر فراز منارها و قبل از آغاز گلدسته یا تاج منار، کتیبه‏ای از کاشی خشتی به ارتفاع 50 سانتی‏متر به خط ثلث سفید در زمینه‏ای لاجوردی گرداگرد منار را در برمی‏گیرد که در شرایط کنونی به جهت تخریب 6 متر فوقانی منار جبهه شمالی در طی زلزله‏های دهه 50، کتیبه منار جبهه شمالی عملاً از بین رفته است. لیکن به استناد مطالعات ارزشمند دکتر مدرسی طباطبایی و تصاویر موجود، کتیبه مذکور آیه 41 سوره فاطر بوده که به هنگام تألیف کتاب تربت پاکان (سال 1354 ه.ش) تنها جمله «... لتاان امسکهما من احد من بعده...» باقی مانده بود که پس از ریزش بخش فوقانی منار، تاج منار و کتیبه مذکور به کلی از بین رفته است. و بر مناره جنوبی آیه «اللّه‏ الذی رفع السموات بغیر عمد ترونها...» نقش بسته بود که از آن هم تنها همین قسمت از آغاز آیه بر جای مانده و در پایان کتیبه تاریخ 830 ه.ق به این شرح دیده می‏شود: «فی... سنة ثلاثین ثمانمائه»
دکتر طباطبایی نخستین کسی است که با دقت و باریک‏بینی خود موفق به خواندن کتیبه مذکور شد. ایشان به استناد همین کتیبه تاریخ احداث مناره‏ها را 830 ه.ق می‏داند.
در محله پامنار و در نزدیکی مدرسه غیاثیه منار تاریخی دیگری در میدان کهنه قرار دارد که می‌توانید اطلاعات و مشخصات مربوط به آن را با عنوان مسجد و منار میدان کهنه در سایت مهنواز مطالعه کنید.
منبع : hawzah.net - qom.ir - قسمت چهارم از مقاله مدارس قدیم قم