تپه صرم

یکی از مهم ترین محوطه های عصر آهن (هزاره اول پیش از میلاد) منطقه فلات مرکزی، تپه صرم است. این تپه در حدود 16 کیلومتری جنوب شرقی شهرستان قم در بخش کهک در حد فاصل دو روستای خورآباد و صرم قرار دارد.
تپه صرم در سال 1380 به صورت تصادفی کشف می‌شود و تا کنون 6 فصل کاوش در این تپه تاریخی صورت گرفته است.
تپه باستانی صرم در واقع یک گورستان از عصر آهن است که متعلق به هزار و 500 سال قبل از میلاد است. آریایی هایی که در سال های پیش از میلاد(همزمان با عصرآهن) وارد فلات ایران شدند، فرهنگ جدیدی آورده و گورستان های خود را جدای از محل زندگی خود ایجاد کردند. در حالی که تا قبل از آن مردم بومی اموات را در زیر بناهای مسکونی دفن می‌کردند.
در گذشته هدایا و نذوراتی در گورستان ها همراه با اموات دفن می‌کردند که این هدایا و نذورات در گورستان های مناطق مختلف کشور متفاوت است. در این گورستان، ظروف سفالی خاکستری، لاوک ها (ظرف چوبین بزرگ و مدّور دارای لبه ای کوتاه )، لیوان ها، فنجان ها و خمره ها، لوازم آرایشی، مقداری اشیای فلزی شامل زیور آلات مفرغی و ادوات جنگی همراه با اموات به خاک سپرده شده است. هدایا و میزان آن تا حدودی به وضعیت اقتصادی و جنسیت فرد متوفی بر می‌گردد که کاوش‌ها به جمع آوری اطلاعات مختلف از نوع وضعیت اجتماعی و باورهای این دوران کمک شایانی می‌کند.
سفال های کشف شده در تپه صرم شباهت زیادی با سفال های قلی درویش دارد و یکی از ویژگی های سفال های عصر آهن، رنگ خاکستری آنها ست که در این دوره بیشتر با فرم بازی می‌کردند و فرم های متنوعی از سفال در این مکان شناسایی شده است و نقاشی ندارند.
این گورستان به طور تقریبی 600 سال مورد استفاده بوده و به همین جهت تدفین های متعددی وجود دارد که روی هم قرار گرفته اند. وسعت این گورستان به بیست و دو هزار متر مربع می‌رسد.
بافت خاک تپه صرم، بافت شنی ماسه ای است و دارای درصد بالای آهک است، باعث خورندگی اسکلت ها می‌شود و اسکلت ها به صورت کامل به دست نمی‌آید، اما تحقیقات نشان داده است که شیوه های تدفین اموات به شکل خاص است و اموات به صورت جمع شده تدفین می‌شدند. این اسکلت ها مربوط به سه هزار و 500 سال پیش است.
طبق کاوش های صورت گرفته، تدفين ها همگي به شيوه جنيني يا خوابيده به پهلو با دست و پاهايي جمع شده صورت گرفته است. در خاکسپاري مردگان باستاني در صرم جهت و سمت خاصي رعايت نشده است و جهت تدفين ها از شمال شرقي تا شمال غربي ادامه دارد، اين اجساد به احتمال بسيار زياد رو به آفتاب دفن شده اند يعني با توجه به جهتي که خورشيد در ساعت فوت او داشته او را به همان سمت خورشيد دفن مي کردند.
یکی دیگر از ویژگی منحصر به فرد گورستان تپه صرم، گونه های معماری قبور است که در هیچ جای ایران به این تعداد شناسایی نشده است، به طوری که تا کنون 12 مدل گور شناسایی شده است.
گورهای توده خشتی یکی از انواع گورهاست که به صورت نامنظم ایجاد می‌شود و در زیر آن فرد دفن شده و تدفین های دیگر پیرامون آن گور صورت می‌گیرد که این روش در مورد بزرگ یک خانواده و سایر اعضا صدق می‌کند.
یک چینه خشتی، دو چینه خشتی، چهار چینه خشتی و تدفین با پلان چلیپایی از جمله انواع تدفین هایی است که برای اولین بار در تپه صرم به دست آمده است.
این محوطه در تاریخ 29 تیر ماه 1378 ش با شماره 2344 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
منبع : qom3002.blogfa.com - mehrnews.com - shabestan.ir - tnews.ir