مسجد جامع یزد

درخشان ترین بنای شهر یزد، مسجد جامع کبیر آن است که از حیث تزئینات، کاشی کاری، بلندی سردر و مناره ها، خوابیدگی گنبد و ... در مرتبه بالایی قرار دارد.
تاریخچه ساخت این مسجد به دو دوره تقسیم می‌شود : یکی مربوط به مسجد جامع قدیم است که در حدود قرن ششم هجری ساخته شده و امروز کمتر اثری از آن باقی است و دیگری مربوط به مسجد جامع کنونی که در عصر مظفری و در حدود قرن هشتم هجری بر جای مسجد جامع قدیمی ساخته شده است. در طی سالهای بعد و در میانه های قرن نهم هجری الحاقات و تعمیرات فراوانی در بنای مسجد صورت گرفت.
می توان گفت مسجد جامع کبیر یزد دارای بلندترین مناره های جهان است. دو مناره مسجد که ارتفاع تقریبی آن از کف تا نوک بیش از 52 متر می‌رسد، دارای قطری در حدود هشت متر است که در دوره صفوی به بنا افزوده شده اما در سال 1313 هجری شمسی فرو ریخت و دوباره تجدید بنا شد. بلندای این مناره ها و اینکه کاشی کاری منحصر به فردی حتی در اوج مناره ها انجام شده، تعجب همگان را بر می‌انگیزد زیرا این مناره ها هر چه به سمت بالا رفته باریک تر شده و تنها یکی از آنها دارای پلکان است از این رو ظرافت کاشی کاری در این ارتفاع به واقع قابل تحسین است.
از امتیازات معماری و هنری مسجد، ساختمان و کاشیکاری سردر بلند آن است. سردر و گنبد مسجد جامع یزد در نوع خود یکی از شاهکارهای معماری اسلامی است. همچنین در نمای خارجی و ایوان اصلی آن کاشیکاری زیبایی به کار رفته و دارای کتیبه ای نیز است.
بنای کنونی مسجد با وسعتی حدود 10٬000 متر مربع مشتمل بر سَردَر ورودی و جلوخان، صحن وسیع، رواق های جانبی صحن، ایوان، گنبدخانه و شبستان های طرفین آن، شبستان بزرگ ستوندار، کتابخانه، تزیینات غنی و زیبا و کتیبه‌ ها و سنگ نوشته‌ های تاریخی و غیر تاریخی است.
این بنای زیبا به شماره 206 مورخ 31 تیر 1313 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.