قلعه گلی محمدآباد

قلعه گلی محمدآباد کاج در 50 کیلومتری شمال شرقی قم، شمال روستای محمدآباد کاج، بر کناره جاده و در کنار کاروانسرای سنگی محمدآباد واقع شده است. این قلعه در نقطه ثقل راه های تاریخی قم به ری و ساوه و درحال حاضر جاده قم-گرمسار قرار دارد.
قدمت این بنای خشتی به دوره اشکانی برمی گردد و تا دوره صفویه مورد استفاده بوده است. این قلعه در منطقه تاریخی قمرود واقع شده و یکی از 93 آثار تاریخی فرهنگی منطقه قمرود است. قدمت منطقه قمرود به سال های پیش از میلاد برمی گردد و آثار دوره های تاریخی مختلف به طور پراکنده در منطقه مشاهده شده است.
دیوار خشتی ضخیم به جا مانده از این قلعه بر روی تپه ای قرار دارد. این دیوار قطور و بلند همچنان سرپاست و تا پشت قلعه و گرد شارستان ادامه دارد.
پشت دیوار، ورودی قلعه است که به اتاق‌هایی با سقف طاقی شکل منتهی می‌شود. سمت راست، شکافی به راهی است که فروریخته و مقصد آن مشخص نیست و سمت چپ به سرایی دیگر می‌رسد.
برجی بر کناره قلعه ایستاده است و بر بالای تپه‌ی به جا مانده از قلعه ظرافت‌های بیشتری پیدا می‌شود: طاقی که با خشت‌های کهن اشکانی بنا شده است هنوز سالم و سرپاست و در کنارش گوشواری گلی با ظرافتی دیدنی خودنمایی می‌کند. در میانه قلعه چاهی با عمق سی متری یا بیشتر هست که در میانه بیابان خشک اطرافش هنوز از پس سالها، آب هم دارد و در ضلع دیگر قلعه ردی از سقفی دیرین با قوسی شگفت به جای مانده است.
به طور کلی قلعه گلی محمدآباد به سه بخش تقسیم می‌شود. 1)بخش اصلی، ارگ مرکزی یا حاکم نشین 2)بخش شارستان که معمولا نظامی ها و افراد متمول تر در آن ساکن می‌شدند 3)بخش خارجی که برای اسکان عامه مردم و فضاهای خدمات عمومی کاربرد داشته است.
قلعه گلی محمدآباد در مسیر جاده ابریشم قرار داشته و در گذشته به لحاظ موقعیت جغرافیایی برای مسافران بسیار حائز اهمیت بوده است. در حال حاضر نیز در کنار شاهراه مواصلاتی قرار دارد و کاروانسرای سنگی محمدآباد نیز در نزدیکی این قلعه است و این منطقه می‌تواند به منطقه گردشگری تبدیل شود.
این قلعه از معدود قلعه های خشتی این منطقه است و به این دلیل که از دوره اشکانی آثار چندانی در ایران و جهان وجود ندارد، می‌توان با مطالعه و بررسی و کاوش این قلعه اطلاعات بسیار ارزشمندی از معماری و فرهنگ دوره اشکانی دریافت کرد.
برنامه مستندنگاری، ساماندهی و کاوش قلعه‌گلی محمد آباد قمرود با هدف تدوین طرح جامع پژوهش، حفاظت و مرمت در سال 1395 آغاز شد. فاز نخست این طرح با هدف تعیین عرصه و حریم حفاظتی انجام شد.
در اطراف قلعه گلی بقایای ظروف شکسته و کاشی های لعاب دار فراوان دیده می‌شود. طی کاوش ها آثار اجاق و سفال های دوره تاریخی مشاهده است.
منبع : irna.ir - qom.irib.ir - masoudborbor.com