جاذبه های گردشگری

مدرسه جهانگیرخان (جانی خان)

مدرسه جهانگیرخان که به نام مدرسه جانی خان و ناصری نیز معروف است، در سمت شرق شهر قم در برابر درگاه مسجد جامع قرار دارد. مدرسه جهانگیرخان با وجود وسعت کمی که دارد از مدارس با سابقه است و بسیاری از فضلای قم از دانش آموختگان آن بودند.
درباره قدمت این مدرسه تاریخی که از نخست به تدریس علوم دینی اختصاص داشته، اطلاعات دقیقی در دست نیست و روایات مختلفی نقل شده اما با توجه به هماهنگی کاملی که مدرسه با مسجد جامع دارد، اين احتمال را تقويت می‌کند که در هر صورت بناى مسجد و مدرسه، از يک نفر و در يک زمان بوده است و از آنجا که اکثر صاحب نظران، تاريخ بناى مسجد جامع قم را به حدود قرن هشتم رسانده‏ اند، شايد اين احتمال که بانى مدرسه، جانى خان یکی از وزرا و امرای دوره ایلخانی است، به واقع نزديک‏ تر باشد.
مدرسه جهانگیرخان به دلیل نقشه چند ضلعی و سردر زیبا، از مدارس برجسته قم به شمار می‌رود.
بعد از دالان کوتاهى، حياط زيباى مدرسه نمودار مى‏شود. حياط مدرسه را حدود بيست حجره احاطه کرده است. در وسط حياط، مانند اکثر مدارس دينى حوض آبى قرار دارد و در چهار گوشه حوض نيز باغچه است. سر در ورودى مدرسه از داخل نيز داراى کاشى کارى زيبايى است که به حياط مدرسه جلوه و شکوه بخشيده است.
مقابل هر حجره، ايوانى است با ارتفاع يک پله سنگى که داراى ازاره و لبه سنگى و جدار طاقچه دار سفيد کارى شده با پوشش مقرنس گچى با جرزهاى آجرى که لچک هاى آن کاشى کارى شده است. گره سازى اين ايوان‏ها توأم با آجرهايى متضمن کتيبه به خط بنايى به نام‏هاى جلاله و اسامى پيامبر اکرم و اميرالمؤمنين مى‏باشد. در سال‏هاى اخير دو باب مغازه که کنار مدرسه قرار داشت و همچنين يک حمام که مقابل مسجد جمعه و چسبيده به مدرسه بود و سال‏ها مخروبه شده بود، خريدارى شد و داخل بناى مدرسه قرار گرفت. قابل ذکر است که بناى مدرسه جانى‏خان به شماره 1987 در فهرست آثار ملى ثبت شده است .
این مدرسه یک بار در دوران صفوی از سوی مرحوم «جهانگیرخان » مدرس مدرسه امام اصفهان تعمیر شد، بار دیگر در دوره فتحعلی شاه و بعد در دوره ناصر الدین شاه به سال 1278 ه.ق. به وسیله «میرزا نصرالله خان مستوفی گرگانی » تعمیر و مرمت شد. به همین دلیل پس از آن گاهی به نام «مدرسه ناصری » از آن یاد شده است. یکبار در زمان حضرت آیت الله بروجردی به سال 1373 ه.ق. تعمیرات کلی در آن به عمل آمد، سنگ نبشته سردر ورودی مدرسه موید این نکته است.
در سالهاى اخير نيز مدرسه مجدداً تعميرات اساسى شده است. بخش عمده اين تعميرات توسط اداره اوقاف و امور خیریه استان قم و با هزينه موقوفات گسترده مدرسه انجام شده است. در طبقه فوقانى، حدود ده حجره اضافه شده و دو باب مغازه و حمام مجاور مدرسه خريدارى شده و داخل مدرسه گرديده و چندين سالن و مدرس، به صحن مدرسه اضافه شده است. بخش ديگرى از تعميرات که بيشتر جنبه تزئينى دارد مانند کاشى‏کارى و نقاشى، توسط اداره ميراث فرهنگى قم در حال انجام است.
هم اکنون نیز فعالیت های این مدرسه تاریخی دینی (حوزه علمیه) ادامعه دارد و داراى حدود 40 حجره و هشتاد طلبه است.
منبع : t.me/qom_miras - mjqom.ir

دهکده جنگلی کاج

دهکده جنگلی کاج با نام سابق دهکده پرشین، مجتمعی تفریحی است که در بوستان غدیر شهر قم واقع شده است.
دهکده جنگلی کاج فضایی سرسبز و زیبا، معماری و طراحی جذاب و منحصر به فردی دارد. این مجموعه شامل : پیست کارتینگ، رستوران جنگلی کاج، رستوران بره پزون، کافی شاپ و قلعه بادی برای کودکان است .
پیست کارتینگ کاج سابقه برگزاری چندین دوره مسابقات کشوری را دارد. خانم ها و آقایانی که حداقل قد 150 سانتی متر داشته باشند می‌توانند از این تجربه هیجان انگیز لذت ببرند .
دو رستوران و یک کافی شاپ نیز در این مجموعه فعالیت می‌کنند. رستوران جنگلی کاج که یک رستوران سنتی است و انواع کباب ها در آن سرو می‌شود. در رستوران بره پزون روی هر میز منقل ذغالی و سیستم تهویه وجود دارد که مهمانان می‌توانند در شرایط مناسبی غذای خود را آماده کنند.
قلعه بادی این مجموعه برای کودکان رایگان است .
ساعت کاری دهکده جنگلی کاج از ساعت 12:30 تا 00:30 و در روزهای تعطیل و پنجشنبه و جمعه تا 1 بامداد است.

بوستان امام رضا (ع) قم

بوستان امام رضا یکی از بوستان های گردشگرپذیر شهر قم است که در فاصله نزدیک و حدود 3 کیلومتری از حرم مطهر حضرت معصومه قرار دارد. این بوستان دارای موقعیت و امکانات مناسب برای استراحت و اقامت مسافران است. امکان چادر زدن در این پارک وجود دارد.
از طریق بلوار زائر و یا بلوار امام رضا می‌توانید به این پارک دسترسی پیدا کنید.

مقابر گنبد سبز

مقابر گنبد سبز برج های آرامگاهی با قدمتی مربوط به دوره هشتم هجری هستند که در گوشه ی باغی کوچک و قدیمی به نام باغ گنبد سبز یا دروازه کاشان واقع شده اند.
اين سه گنبد که از حيث هنر گچبري از نمونه هاي منحصر به فرد به شمار مي روند. با توجه به دو کتیبه تاریخی موجود، این گنبدها مدفن امرای خاندان علی صفی فرمانروایان مستقل قم در قرن هشتم هجری قمری است ولی کتیبه سوم از بین رفته است و اطلاعی از تاریخ و نام صاحب گنبد در دست نیست .
مقابر باغ گنبد سبز در پانزدهم دی ماه سال ۱۳۱۰ با شماره ۱۲۹ در فهرست آثار ملی ثبت شده است و سه جنوبی، میانی و شمالی این اثر به عنوان یکی از آثار تاریخی استان قم به یادگار مانده است .
گنبد جنوبی مدفن خواجه اصیل الدین، فرزند علی صفی نیای بزرگ خاندان صفی و عموی بانی گنبد است. او نخستین شخص از این خاندان است که بر حکومت قم و مضافات آن دست یافت .
در گنبد میانی سه نفر مدفون هستند. نخستین فرد که نام او در آغاز کتیبه آمده خواجه علی صفی است که شخصیتی سیاسی اجتماعی در قرن هشتم و دومین امیر خاندان صفی بود. دومین مدفون در این گنبد، امیر جلال الدین است که در متون تاریخی سخنی از او به میان نیامده است. سومین فرد مدفون هم به عنوان برادر خواجه علی صفی نام برده شده است .
کتیبه گنبد شمالی همانطور که ذکر شد از بین رفته است اما بر اساس شواهد و قرائن این گنبد هم مربوط به‌‌ همان دوره خاندان صفی است.
گنبد‌های مقبره از دو پوسته گسسته رک تشکیل شده و پوسته خارجی به منشور شانزده ترکی و پوسته داخلی بصورت عرقچین است که بر روی بدنه استوانه‌ای شکل دوازده وجهی بنا قرار دارد. گنبدهای مخروطی بنا و خلاقیتی که در ساخت‌ آنها استفاد شده است بر منحصر به فرد بودن این اثر به خصوص در استان قم افزوده است.
عدم توجه به این بنا درطول زمان و فرسایش حاصل از تفاوت دما و گذر زمان سبب شد که پوسته خارجی گنبد جنوبی در طی زمان تخریب شده و فرو بریزد و به همین علت هم گنبد جنوبی متفاوت از دو گنبد دیگر به نظر می‌رسد. بر اساس تلاش‌هایی که در راستای ترمیم این بنا صورت گرفت پوسته داخلی آن در دوران معاصر تعمیر و بازسازی گردید.
بدنه استوانه‌ای شکل بنا از بیرون به صورت دوازده وجهی است که ازداخل بنا به هشت ضلعی منظم تغییر شکل داده است و می‌توان نشانه‌های معماری اسلیمی را به وضوح در آن دید. به کار گرفته شدن اسامی الله، محمد و علی تصدیقی متقن بر اسلیمی بودن این بنا است. از دیگر ویژگی‌های این بنا به کارگیری رنگ‌های متعدد و متنوع در گچ بری‌های داخلی آن است، شمسه‌های به کار رفته در نمای بنا بر زیبایی‌ها آن افزوده است، همه این‌ها در ترکیب با کتیبه‌هایی با خطوط ثلث و کوفی هر چشمی را به خود خیره خواهد کرد.
گچبری‌های داخلی بنا به صورت برجسته با رنگ سفید بر روی زمینه لاجوردی رنگ آرامشی را به فضای درونی بقعه بخشیده است که آن را مرهون سبک و سیاق معماری اسلیمی است. نقوش اسلیمی میان دو حاشیه نقش و نگار شده و با ترکیب خیره کننده آیات قرآن در میان نقش‌هایی از گل زیبایی‌های بصری بسیاری را خلق کرده است.
بدنه داخل بناها از سقف تا نزديک سطح زمين با آرايش هاي ظريف گچبري و نقش و نگار ها و ترنج ها زينت داده شده و در هر يک سه کتيبه سراسري گچبري شده است.
منبع : qomnews.ir - mehrnews.com - seeiran.ir - chtn.ir

خانه تاریخی زند (موزه مردم شناسی)

خانه تاریخی حاج علی خان زند و حاج قلی خان زند (دو برادر) با قدمتی مربوط به دوره قاجاریه در محله چهارمردان قم واقع شده است. این دو خانه در سال 1380 توسط سازمان میراث فرهنگی مورد بازسازی و مرمت قرار گرفتند و به یکدیگر مرتبط شدند. خانه زند تا مدتی بخشی از اداره سازمان میراث فرهنگی بود اما درحال حاضر به موزه مردم شناسی تغییر کاربری داده است .
این موزه تنها موزه مردم شناسی قم است که به سبک زندگی مردم در دوره های گذشته از جمله قاجار می‌پردازد و مجموعه ‌ای از اسباب، اشیا و لوازم زندگی، ابزار کار، لوازم کشاورزی و صنعتی، پوشاک و شیوه چینش اشیا در منازل قدیمی قم دراین موزه به نمایش درآمده است.
همچنین تصاویری از قم قدیم و آثاری از جمله سفال‌ های سلجوقی متعلق به 800 سال قبل، «منبر» مربوط به 600 سال قبل از روستای وشنوه، درب های تاریخی، ظروف تزیینی، تپانچه، مرکب و دوات مربوط به دوره قاجار در این موزه موجود است.
قدیمی ترین وسایل در این نمایشگاه عبارت از پیکره ای به شکل گاو از جنس خمیر شیشه مربوط به قرن پنجم و ششم هجری و تبرهایی از جنس برنز مربوط به هزاره اول و دوم پیش از میلاد هستند.
این بنا با توجه به شرایط کویری ساخته شده است مانند طراحی بادگیرها برای تنظیم دما در طول فصول مختلف سال. مصالح به کار رفته برای ساخت این بنا شامل سنگ، خشت، چوب، آجر و گچ است که شاخصه معماری عصر قاجار است .
ورودی بنا شامل سر درکوتاه با نمای روکار آجری و بندکشی است که در قسمت پیشانی، اشکال هندسی و تزیینات نازک کاری دارد و از طریق دالانی درجبهه جنوبی به حیاط مرکزی ( میانسرا) ارتباط می‌یابد.
موزه تاریخی زند شامل دو حیاط است که مربوط به خانه برادران زند است و قدمت آن به 130 سال قبل یعنی اواخر دوره قاجار باز می‌گردد. خانه زند 600 مترمربع مساحت دارد و دارای 14 اتاق، 36 درب و پنجره چوبی از جنس گردو و ون و 14 ستون سنگی است.
این عمارت شامل سه بخش است که شاه نشین تابستانی با بادگیر منفرد که به زیرزمین راه دارد و درجبهه شرقی واقع است، شاه نشین زمستانی که فضای بیشتری را در بر می‌گیرد و در جبهه شمال واقع شده و بخش سوم، مخصوص خدمه که در جبهه غربی جای دارد.
از دیگر ویژگی های خاص و منحصر به فرد این ساختمان وجود ستون هایی است که هیچکدام از نظر طرح با دیگری یکی نیست. این ایده در حاشیه کویر ویژه این شهر و این خانه است که احتمالا معمار و سازنده این بنا خواسته هنر خود را به رخ دیگر معماران بکشد.
منبع : irna.ir - jamejamonline.ir

آب انبار شادقلی خان

آب انبار شادقلی خان در شهر قم با قدمتی مربوط به دوره قاجاریه است که از سال 1390 به مجموعه گردشگری تبدیل شده است.
آب ‏انبار تاریخی شادقلی ‏خان در نزدیکی حرم حضرت معصومه و در کنار طرح ملی حرم حضرت معصومه تا جمکران قرار دارد. این بنای تاریخی در سال 1384 به ثبت ملی رسید .
آب انبارها در گذشته جهت استفاده مردم از آب شرب توسط خیران وقف می‌شد و متولی آب انبارهای استان قم اداره کل اوقاف و امور خیریه قم است. آب انبار شادقلی خان در سال 1388 از طرف اداره اوقاف و با حمایت کمیته‌های فنی میراث فرهنگی قم به بخش خصوصی واگذار شد تا مرمت و احیا شود. این بنا در زمان واگذاری به بخش خصوصی با 80 درصد تخریب کامل رو به رو بود اما پس از مرمت به یک مجموعه مهمان پذیر و گردشگری تبدیل شد و بخش های مختلفی در آن دایر گردید .
این آب انبار به زیبایی و با معماری کاملا سنتی مرمت شد و فضایی آرام بخش را برای بازدیدکنندگان تداعی می‌کند .علاوه بر بازدید از آب انبار، از بخش های دیگر این مجموعه گردشگری مانند شربت خانه(اولین شربت خانه در ایران)، بازارچه صنایع دستی، سفره خانه و چایخانه، عکسخانه (عکاسی با لباس های محلی از مهمانان) هم بهره مند شوید .
منبع : irna.ir - honarnews.com - old.qomchto.ir

مسجد جامع دزک سراوان

مسجد جامع دزک متعلق به اوائل دوره اسلامی در روستای دزک از توابع سراوان واقع شده است. این مسجد تاریخی جزو بناهای حائز اهمیت شهرستان سراوان است. این بنای تاریخی از خشت خام ساخته شده و از تنه و ساقه درخت خرما برای پوشاندن سقف آن استفاده شده است .
بنای مسجد جامع دزک فاقد کتیبه است و تاریخ دقیق ساخت آن مشخص نیست، اما با توجه به شیوه ساخت مسجد، شبستان های ستون دار، قوس های بیضی و تخم مرغی، سادگی و بی پیرایگی معماری و کلیه الحاقات آن به نظر می‌رسد که قدمت این مسجد به اوائل دوره اسلامی برمی گردد .
در سه قرن نخستین حکومت اسلامی در ایران، مساجد به شیوه‌ای بسیار ساده و به پیروی از معماری ساسانی ساخته می‌شدند. زادگاه اولین نمونه‌های معماری اسلامی ایرانی را خراسان می‌دانند، به همین سبب سبک معماری بناهای این دوران (امویان، عباسیان، طاهریان و ... )، «خراسانی» نامیده می‌شود. البته نام های دیگری هم از جمله شبستانی، عباسی و هیپو استایل نیز به این نوع سبک نسبت می‌دهند و ویژگی مشترک همه‌ آنها در نظر گرفتن سادگی بنا است .
مسجد جامع دزک در زمینی به زیربنای900 متر مربع و به شکل مستطیل با ابعاد 25متر در 35متر و با دیوارهایی به عرض1.5متر، ارتفاع 6متر تا 8متر بر روی ستون‌هایی به قطر 1.5متر در مکانی مرتفع و در نزدیکی قنات دزک بنا شده است.
مسجد جامع دزک همچون مساجد شبستانی قرون اولیه اسلام در ایران، صحنی در مرکز دارد که رواق ها (رواق غربی و شرقی) و شبستان هایی (شمالی/زمستانی و جنوبی/تابستانی) که در اطراف صحن گردآمده اند. بخش های دیگری هم در مسجد وجود دارد از جمله فضایی برای استراحت زائران، چله خانه و سرویس بهداشتی که کارکرد جانبی و فرعی دارند .
در جنوب شرق مسجد قرار دارد، مسیر پلکانی به سمت پائین به عمق 4متر به زیرزمینی راه دارد، به اتاقی مدور به ابعاد 2متر طول 1.8متر ارتفاع و 1.5متر عرض ختم می‌شود. این اتاق زیرزمینی موسوم به چله‌خانه به منظور عبادت و ریاضت نفس مورد استفاده قرار می‌گرفته که به مدت چهل روز در آن به عبادت می‌پرداختند و در این مدت جز برای نماز فرض و رفع ضروریات از آن بیرون نمی‌آمدند. و با غذای کم و خواب کوتاه این مدت را سپری می‌کردند.
از آنجا که در مساجد صدر اسلام جای مخصوصی برای محراب مشخص نمی‌کردند، در این مسجد نیز محرابی که از بیرون مشخص باشد وجود ندارد. اما محرابچه‌ای کوچک در جهت قبله و نزدیک منبر در داخل دیوار کنده‌کاری شده است. همچنین منبر خشتی نیز در شبستان جنوبی قرار دارد .
تا چند دهه پیش از در چوبی ساخته شده از درخت گز برای ورود و خروج از مسجد استفاده می‌شد که آخرین در چوبی مسجد که طبق کنده‌کاری روی آن توسط نجاری به نام «دین محمد» در سال 1318 هجری قمری ساخته شده، در حال حاضر در قسمت انتهایی ایوان جنوبی مسجد نگهداری می‌شود.
در طول این سال ها مسجد جامع دزک همواره مورد استفاده و مراجعه محلی ها و مردم منطقه بوده است و برنامه های مذهبی در آن جریان دارد. به همین دلیل در دوره های مختلف و سال های اخیر هم دست خوش تغییرات و ساخت و سازهایی شده است. مثل : تخریب ایوانها و ستون‌های شرقی برای تعریض بخش زمستانی مسجد طی سال های اخیر، تغییر در ورودی اصلی، الحاق سرویس بهداشتی و وضوخانه در ضلع جنوبی، نصب درهای الومینیومی در دوره پهلوی، موزاییک کاری کف مسجد و.... برخی از این تغییرات با فضای تاریخی مسجد ناهمگونی ایجاد کرده است .
منبع : islahweb.org - ladiez.ir

قلعه سب

قلعه سب یا سیب، مرتفع ترین بنای خشتی گلی ایران با قابلیت ضدزلزله بودن در شهرستان سیب و سوران قرار دارد. این قلعه سالم ترین اثر به جا مانده از دوره اسلامی در سیستان و بلوچستان است. قدمت این بنا به دوران صفویه باز می‌گردد که به مرور زمان توسط حکمرانان منطقه مورد تعمیر قرار گرفته و قسمت هایی به آن اضافه شده است. این بنا در دوره ی خود از اهمیت سیاسی برخوردار بوده و محل حکومت حکمرانان منطقه بود. قلعه سب در عصر افشاریه یکی از اصلی ترین مقرهای نادرشاه به حساب می‌آمد.
سِب در لغت نامه دهخدا به معنی محل چشمه‌ساران فراوان یاد شده است که این نامگذاری به دلیل وجود چشمه های زیاد در زمان های گذشته در این منطقه بوده است .
مصالح به کار رفته در این بنای تاریخی همچون دیگر بناهای شهرستان سراوان، خشت خام است و پوشش سقفی اتاق ها، تنه ی درخت خرما و شاخه ی آن به نام کرز است.
قلعه سیب روی صخره‌ای کم ارتفاع ساخته شده و ارتفاع آن به 23متر می‌رسد. از قاعده بنا هر چه به سمت بالا می‌روید، اضلاع بنا کوچکتر می‌شود. به طوری که بنا در میانه، شکل هرمی ناتمام را پیدا کرده است.
اتاق های قلعه تنها در دو طبقه آن قرار گرفته اند که مساحت آن‌ها بر اساس کاربردشان متفاوت است. اما وجه اشتراک بیشتر آنها، تاقچه‌هایی است که به عنوان گاوصندوق از آن‌ها استفاده می‌شده است.
در قسمت جنوب شرقی بعضی از اتاق ها هم تاقچه‌ای وجود دارد که در داخل آن پله هایی تعبیه شده که یکی دو متر بالاتر به یک شکاف منتهی می‌شود. ظاهرا در زمان جلسات، یک نفر به عنوان جاسوس به صورت مخفیانه در این شکاف قرار می‌گرفته تا از سوء قصد به شاه جلوگیری کند.
قلعه سب راهروهای پنهان دیگری هم دارد که حتی با یکی دوبار چرخ زدن در قلعه هم نمی‌توان راه فرار را در‌ آنها پیدا کرد. انبار، آشپزخانه، دستشویی زنانه و مردانه و آفتاب گیر بخش های دیگری هستند که در طبقات این بنا قابل مشاهده هستند .
یکی از ویژگی های بنای قلعه سب، وجود درز انبساطی در ساختمان اصلی و استفاده از لوله سفالی درسیستم دفع فاضلاب است.
علت استحکام و ضد زلزله بودن این بنا و سالم ماندن آن در طول این سال ها، استفاده از تخم گیاه توتری در کاه گل این بنا توسط سازندگان بوده است. این گیاه چسبندگی کاه گل را دوچندان کرده و مقاومت آن را در مقابل بارندگی افزایش می‌دهد .
این بنا از سال 1370 تحت نظر سازمان میراث فرهنگی است و در سال 1386 مورد مرمت و بازسازی این سازمان قرار گرفته و درحال حاضر پذیرای گردشگران است .
منبع : yjc.ir - beytoote.com - sb.isna.ir - mehrnews.com

روستای کلپورگان

کلپورگان، روستایی که به واسطه ذوق و هنر زنانش شهرت جهانی یافته است. روستای کلپورگان نخستین روستای جهانی منطقه آسیا و اقیانوسیه و دومین موزه زنده جهان(موزه زنده سفال) است. این روستا در شهریورماه سال 1396 پس از ارزیابی تیم شورای جهانی صنایع دستی یونسکو و اعلام نتایج توسط آنان، ثبت جهانی شد .
آن چه کلپورگان را از سایر نقاط متمایز کرده، هنر سفالگری است که در این منطقه قدمتی هفت هزار ساله دارد. سفال و سفالگری در تمدن ایران از جایگاه برجسته ‌ای برخوردار است و در بلوچستان نیز پیشینه آن به عصر پارینه ‌سنگی و پیش‌ از تاریخ بر می‌‌گردد. تولیدات سفال کلپورگان با سفال‌های به ‌دست ‌آمده از کاوش‌های باستان ‌شناسی در هزاره‌ های سوم پیش از میلاد در مناطق مختلف ایران و مناطقی همچون ژاپن و هند همانندی دارد.
حفظ و ماندگاری این هنر ارزشمند تاریخی مرهون تلاش های زنان و مردان روستاست. زنان بومی منطقه یگانه خالقان سفال کلپورگان هستند و این هنر ارزشمند را نسل به نسل و سینه به سینه از مادران به دختران منتقل کرده اند و گذشت زمان و حوادث تاریخ نیز نه تنها از اصالت آن کم نکرده بلکه بیش از پیش بر ارزش های هنری آن افزوده است.
آنچه سفالگری کلپورگان را از سایر نقاط متمایز کرده ویژگی های منحصر به فرد آن است به گونه ای که در ساخت سفال تمام مراحل ظریف سفالگری به وسیله زنان انجام می‌گیرد و مردان کارهایی مثل حمل خاک رس از معدن مسکوتان واقع در دو تا سه کیلومتری کارگاه، آماده کردن گل و پختن سفال را انجام می‌دهند.
همچنین آنچه توجه جهانیان را به سفال کلپورگان جلب کرده استفاده نکردن از چرخ سفالگری در تهیه سفال است به گونه ای که تمام سفالینه ها با روش های سنتی ابتدایی، بدیع و به کمک دست انجام می‌شود. طرح ها و نقش های سفال کلپورگان نیز کاملا هندسی است و تداعی نقش های باستانی است. تــزیینــات روی سفالینه ها با نمادهای تجریدی است که از نسلی به نسل دیگر به یادگار مانده است و حکایت از راز و رمــز و خواهش های روحی و درونی هنرمند از محیط اطراف و اعتقادات و باورهای او دارد و اغلب نمادها شبیه به نقوش سفالهای ما قبل تاریخ و آغاز دوره تاریخی است.
در این سفالینه‌ها لعاب به کار نمی‌رود بلکه برای تزیین و نقاشی از سنگ «تیتوک» استفاده می‌شود، این سنگ در منطقه تپه آچار در کهوران مهرستان یافت می‌شود و رنگ آن معمولاً قهوه ای یا سیاه بوده، این سنگ نوعی سنگ منگنز است و رنگی که از آن به دست می‌آید قهوه ای است.
سفال کلپورگان به شکل کاسه، کوزه، جام، قندان، قدح، پارچ و لیوان، قلک و … ساخته می‌شود و اغلب ظرف‌های ساخته شده آن نیز دارای سرپوش است که گاه خود به عنوان ظرفی مستقل مورد استفاده قرار می‌گیرد.
کارگاه سفالگری کلپورگان تحت عنوان موزه زنده سفال در این روستا به فعالیت می‌پردازد و در آنجا می‌توانید مراحل مختلف ساخت سفال ها توسط زنان و مردان روستا را مشاهده کنید .
طبق برنامه ی ششم توسعه دولت موظف است زیرساخت های لازم را برای نقاطی از ایران که ثبت جهانی می‌شوند فراهم کند. از برنامه‌هایی که برای توسعه این روستا در دستور کار قرار داده شده عبارت اند از : ارتقای کارگاه سفال کلپورگان به یک مجتمع پژوهشی سفال و سرامیک، ایجاد مراکز فروش سفال در روستای کلپورگان و نیز ایجاد مراکز و کمپ‌های اقامتی برای گردشگرانی که قصد بازدید از این روستا را دارند جزو برنامه‌های کوتاه مدت برای روستای کلپورگان هستند. یکی از اقدامات مهمی که قرار است صورت بگیرد بسته‌بندی و طراحی محصول سفال کلپورگان است که هم از نظر کیفی و هم از نظر کمی موجب ارتقای این محصول می‌شود. مشکلات راه مواصلاتی و کمبود آب آشامیدنی نیز در این روستا باید حل شوند.
منبع : wikipedia.org - irna.ir - isna.ir - tasnimnews.com

کوه تفتان

کوه آتشفشانی فعال تفتان از جمله کوه های دیدنی و پر بازدید ایران و بلندترین قله استان سیستان و بلوچستان است. تفتان در میان شش کوه آتشفشانی ایران، فعال ترین‌ آنها گزارش شده است. این کوه شامل 4 قله و سه دریاچه و پوشش گیاهی غنی است. مجموعا طول این رشته کوه 12 کیلومتر است.
برخی بر این باورند که نام کوه تفتان از واژه تفت به معنی گرم و سوزان آمده است. و این تسمیه به علت خروج آتشفشانی مرکب از بخار آب و گاز گوگرد از دهانه آن است که تقریبا در تمامی اوقات این گازهای آتشفشانی متصاعد می‌شوند.
کوه تفتان در اصطلاح محلی به چهل تن معروف است. به طوری که شایع است چهل تن از راشدین مذهبی در این کوه ناپدید شده اند از این رو کوه چهل تن نامیده می‌شود و شاخک شمال آن نیز به همین سبب به اسم کوه زیارت معروف شده است و در گذشته محل زیارت اهالی این نواحی بوده است.
کوه تفتان دارای 4 قله با نام های به شرح زیر است: قله ی شمالی که مرتفع تر است و به نام "کوه زیارت" معروف است، قله ی جنوبی که کوتاه تر و آتشفشانی است "مادرکوه" نامیده می‌شود، قله ی شمالی شرقی که " صبح کوه" نام دارد و قله ای که در مغرب مادرکوه قرار گرفته "نرکوه" نامیده می‌شود.
در قلل کوه تفتان سه دریاچه وجود دارد که به دریا سر یا سر دریا معروف اند. دو دریاچه در قسمت شمال واقع اند که عمق‌ آنها کم و اغلب دارای آب گوارا می‌باشند و دیگری که نسبتا بزرگتر است دارای آب شور دایمی است. دریاچه سردریا دارای ارتفاعات زیبا و پوشش گیاهی با گونه‌های مختلف دارویی است.
از گیاهان قابل رویش در ناحیه کوه تفتان می‌توان به درختانی همچون بنه، بادام کوهی، گز، سیه چوب، درمنه، ارژن و پوشش گیاهی مانند آویشن، پیاز کوهی، خارگلک، گرمونه، کاسنی، ریواس و پونه اشاره کرد. روباه، شغال و گرگ نیز بخشی از پوشش جانوری منطقه را تشکیل می‌دهند.
به طور معمول بارش و ذخیره‌ی برف در تفتان نسبت به کوه‌هایی مانند دنا و دماوند کمتر است که این مورد به ویژگی‌های جغرافیایی منطقه باز می‌گردد .
گروه های متعدد و مختلفی از کوهنوردان به قله تقتان صعود کرده اند که اولین صعود در اخر سال 1893برابر با 1272شمسی به سرپرستی ژنرال "سرپرسی سایکس" انگلیسی انجام یافت و "سون اندرسن فون هدن" سیاح معروف سویدی که اکثر بیابان های دنیا را بررسی و مطالعه کرد نیز به کوه تفتان صعود کرده است.
برای صعود به قله 4 راه وجود دارد : 1.مسیر پناهگاه، جبهه غربی (رایج) 2.روستایی ترشاب، جبهه شرقی 3.روستایی تمین، جبهه شمالی 4.دو راهی سنگان و روستایی خنجک، جبهه شمال شرقی. در مسیر رایج که معمولا کوهنوردان از آن استفاده می‌کنند یک اردوگاه و یک پناهگاه تجهیز شده موجود است. اردوگاه دره گل متعلق به آموزش و پرورش در ابتدای مسیر و پناهگاه صبح (sobah) در میانه ی مسیر قرار دارند .
آب چشمه های منطقه اغلب به علت ترکیب با گوگرد قابل مصرف نیستند و سمی هستند. البته چشمه خوش آب در ناحیه تنگه گلو، آب سالم و گوارایی را دارا است .
از رودخانه‌های سیلابی این حوزه می‌توان به رودخانه‌های سیلابی "لادیز" و "انده" در میرجاوه اشاره کرد. این رودخانه‌ها فقط در مواقع بارندگی‌های شدید، مدت کوتاهی آب دارند که همین آب‌ها منشأ اصلی تغذیه آب‌های زیرزمینی دشت‌ها محسوب می‌شوند.
چشمه های آب معدنی هم در منطقه تفتان وجود دارند. چشمه آب معدنی "جم‌چن" در شمال غربی کوه تفتان، چشمه آب معدنی "آمنی" در غرب تفتان در منتهی‌الیه رودخانه "بیدسر"، چشمه آب معدنی "برآبک" در شمال قله تفتان، چشمه آب معدنی "یوسف‌آباد" در غرب کوه تفتان، آب معدنی "ترشاب" در نزدیکی روستایی به همین نام در جنوب تفتان، چشمه معدنی "مرغاب" در جنوب شرق کوه تفتان، چشمه آب معدنی "کولکو" و "پوچلگی" و "پاول" در شرق تفتان و چشمه آب معدنی "گنج امین" در غرب روستای سنگان از چشمه‌های آب معدنی منطقه هستند که به علت قابلیت درمانی و زیبایی و تزیین ویژه با گل‌ها و گیاهان باعث جذب گردشگران هستند .
منبع : kojaro.com - tasnimnews.com - shakerim.ir - kziran.com - salamhamnavard.ir

قلعه حیدرآباد خاش

شهرستان خاش به واسطه وجود قلعه های متعدد به شهر قلعه ها شهرت دارد و قلعه زیبا و تاریخی حیدرآباد با دیدنی های متنوع یکی از ظرفیت های مهم گردشگری خاش است. قلعه های حیدرآباد، ایرندگان، کمال آباد و برجک قدیمی بلو نشان از قدمت و تاریخ پر فراز و نشیب شهرستان خاش سیستان و بلوچستان دارد.
این قلعه درسال ۱۹۲۰ میلادی (۱۲۹۹هجری شمسی) همزمان با اواخر دوره قاجار توسط شخصی به نام عیدوخان ساخته شد و تا سال ۱۳۰۷ هجری شمسی به عنوان محل سکونت همین شخص و خانواده اش مورد بهره برداری قرار گرفت. همچنین نیروهای انگلیسی به سرپرستی ژنرال دایر که در سال 1295 به بهانه همکاری سرداران بلوچ با قوای آلمانی به بلوچستان حمله کردند مدتی از این قلعه به عنوان محل نگهداری آذوقه و مهمات استفاده می‌کردند.
عمده مصالح به کار رفته در قلعه شامل خشت خام و کاهگل بوده و دارای برجها و طاقهای هلالی زیبایی است که از سوی سازمان میراث فرهنگی مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است.
نقشه اصلی قلعه حیدرآباد به صورت مستطیل بوده که با اضافه شدن چند اتاق و دیوار در قسمت جنوب شرقی آن نقشه به بنایی ذوزنقه ای شکل تبدیل شده است.
در ساخت و تکمیل این بنا از تزئینات معماری خاصی بهره گرفته نشده لذا تنها تزئینات کنگره ای شکل نیم دایره ای متمایل به بیضی و تیرکشهای تعبیه شده در قسمت فوقانی حصار خارجی و تزئینات کادربندی اتاقک های نگهبانی بالای سردر ورودیها و همچنین خشت چینی نیم دایره ای، قوس سردر ورودی اتاق هشت ضلع غربی حیاط مرکزی بخش سوم قلعه و تزئینات کاربردی آن از عناصر تزئین معماری این اثر است.
پس از اینکه قلعه به صورت نیمه مخروبه رها شد، سازمان میراث فرهنگی استان سیستان و بلوچستان اقدام به مرمت و بازسازی آن کرد و این قلعه درسال 1380 به ثبت ملی رسید. هم اینک بخشی از این قلعه به عنوان پاسگاه انتظامی حفاظت آثار تاریخی استفاده می‌شود.
علاوه بر مرمت هایی که تاکنون بر روی این قلعه انجام شده است (مرمت و زیباسازی حیاط، ایوان، دیوارها و سردر قلعه در این مرحله به انجام رسید و مرحله دوم شامل مرمت اتاقها و حیاط دوم نیز با اعتبار 150 میلیون ریال آغاز شده است)، مسئولین شهرستان خاش بر آنند که بر حفظ و احیای این اثر مهم بکوشند و کاربری های جدیدی برای آن ایجاد کنند. از جمله طرح هایی که از طرف کارشناسان مطرح شده است، ایجاد بازارچه صنایع دستی، ایجاد کارگاه صنایع دستی و واحدهای اقامتی و پذیرایی در قلعه حیدرآباد است. اما تاکنون این امور محقق نشده است.
منبع : zahedan.irib.ir - irna.ir - citypedia.ir - taftanema.ir

شهر سوخته

شهر سوخته یکی از آثار تاریخی و باستانی عصر برنز منطقه تمدن جیرفت در استان سیستان و بلوچستان در ایران، به شمار می‌آید. شهر در ساحل رودخانه هیرمند و دریاچه هامون زمان خود و کنار جاده کنونی زاهدان - زابل بنا شده بوده‌است .
بر مبنای یافته‌های باستان شناسان شهر سوخته در حدود 280 هکتار وسعت دارد و بقایای آن نشان می‌دهد که این شهر دارای پنج قسمت اساسی بوده که شامل بخش مسکونی واقع در شمال شرقی شهر سوخته ؛ بخش‌های مرکزی ؛ منطقه صنعتی ؛ بناهای یادمانی ؛ و گورستان است که به صورت تپه‌های متوالی و چسبیده به هم واقع شده‌اند. هشتاد هکتار از شهر سوخته را بخش مسکونی تشکیل می‌داده‌است.
قدمت شهر سوخته را بالغ بر 5000 سال ذکر می‌کنند. این شهر در دوره ماقبل تاریخ حدود ۳۲۰۰ قبل از میلاد پایه‌گذاری و حدود ۱۸۰۰ قبل از میلاد متروک شده است. برای دوره‌ای حدود ۱۴۰۰ سال، زندگی در این شهر جریان داشته است. دوران شکوفایی این تمدن بین سال‌های ۲۵۰۰ تا ۲۲۰۰ قبل از میلاد بوده است که شهر حدود ۵۵۰۰۰ نفر جمعیت داشته است. در این شهر دو گروه عمده کشاورزان و صنعتگران اکثریت را تشکیل می‌داده‌اند.

روستای کارواندر

روستای گردشگری کارواندر از توابع مرکزی شهرستان خاش استان سیستان و بلوچستان است. این روستا از ظرفیت گردشگری بالایی برخوردار است و دارای فضایی بکر و منحصر به فرد است.
واقع شدن این منطقه زیبا و دیدنی در محور ترانزیتی خاش به ایرانشهر سبب جلوه گر شدن این منطقه شده است و مردم روستای کارواندر برای خدمت به مسافران و گردشگران اشتیاق دارند.
روستای کارواندر دارای جاذبه های طبیعی متعددی است. رودخانه ها و دره های زیبا، آبشارهای طبیعی، نخلستان های سر به فلک کشیده، شالیزارها و باغ های انار، چشم انداز های بدیعی را در این روستا ایجاد کرده اند که هر گردشگری را مجذوب می‌سازد .
پوشش گیاهی این منطقه بکر بوده و محلی مناسب برای رویش گیاهان سردسیری و گرمسیری به شمار می‌رود. صدها گونه گیاهی اعم از دارویی، خوراکی و غیره در این منطقه وجود دارد که بیشتر آنها نیز ناشناخته مانده اند که شناسایی آنها نیازمند تحقیقات است. منطقه کارواندر کثرت انواع پوشش گیاهی درختی، بوته ای و علفی و گل های زیبا را دارا است و خوشبختانه خطر نابودی و انقراض آنها به خاطر همکاری مردم و ساکنان منطقه بسیار اندک است.
در سال های اخیر برای فراهم آوردن امکانات ویژه گردشگران کوشش های زیادی صورت گرفته است و از جمله‌ آنها : احداث مجتمع گردشگری دهیاری کارواندر در جوار آبشار طبیعی این روستا و در میان کشتزارها و نخلهای سربه فلک کشیده با امکاناتی مانند آلاچیق و استراحتگاهها، سرویس های بهداشتی، کباب پزی، جام میوه و غیره، ساخت برج های نور، مرکز عرضه و فروش صنایع دستی و محصولات کشاورزی و دامی، فضاسازی محوطه آبشار شامل سکو، آلاچیق و احداث پله تا پای آبشار
در سال 1394 با مشارکت مردم، المان روستایی سبد نخل در این روستا نصب گردید. المان سبد خرما بر روی یک ستون استوانه ای با ارتفاع 3/5 متر قرار گرفته و از جنس فلز است. این سبد خرما در ابعاد 2 در 2 متر است. این سبد خرما بعنوان نماد روستا و معرفی توانمندی های منطقه طراحی و نصب شده است.
منبع : zahedan.irib.ir - dana.ir - taftanema.ir - sb.isna.ir

غار لادیز

غار طبیعی لادیز، غاری چشمه ای یا آبی است که در 16 کیلومتری شهرستان میرجاوه، نزدیک به روستای لادیز واقع شده است. قدمت اين غار به دوران پيش از تاريخ تخمين زده شده است.
روستاي لاديز از طريق شهرهاي زاهدان و ميرجاوه با جاده‌اي مناسب و آسفالت قابل دسترسي است و جاذبه‌هاي طبيعي و تاريخي بسياري دارد. غار لاديز ار مهمترين آنهاست .
ارتفاع غار آبی لادیز در حدود 5/2 متر و طول آن 15 متر است. در تمام فصول سال، در کف و دیواره‌های این غار شگفت‌انگیز جویبارهایی سرازیر می‌شوند و صدای افتادن قطرات درشت آب به درون جویبارهای جاری و انعکاس صدای آن در فضای غار، موسیقی دلنشینی را فراهم می‌کند. در فصل تاستان و گرمای 40 درجه این منطقه، گویی در این غار باران می‌بارد و بوی نم و سبزه محیط را فرا می‌گیرد .
آب‌های جاری در غار از کیفیت بالایی برخوردار است که جهت آشامیدن و کشاورزی استفاده می‌شود. هوای مطبوع و دل‌انگیز و همچنین پوشش گیاهی شامل درختان "پده و گز" در دهانه ورودی غار، تفریحگاه مناسبی برای اهالی استان سیستان و بلوچستان در روزهای تعطیل و همچنین اقامتگاه بسیار جذابی برای گردشگران داخلی و خارجی است.
حوالی غار لادیز، رودخانه و باغ های زیبا و چشم نوازی وجود دارد. همچنین آبشار لادیز در فاصله نزدیکی از غار لادیز قرار دارد و می‌توان با پای پیاده فاصله غار تا آبشار را طی کرد. غار و آبشار لادیز ترکیب منحصر به فردی را فراهم آورده است .
این منطقه (بخش لادیز) از جمله نقاط مستعد جذب گردشگر است که به سبب همجواری با قله تفتان چشم انداز هایی بدیع و جاذبه های طبیعی و تاریخی به وجود آورده و هر ساله پذیرای کوهنوردان و محلی برای گذراندن اوقات فراغت مردم زاهدان است.
منبع : afracamp.ir - tasnimnews.com - sb.isna.ir - ladez.blogfa.com

قبرستان هفتاد ملا

قبرستان هفتاد ملا در دل کوهی کم ارتفاع و از جنس ماسه سنگ در شهرستان میرجاوه، روستای گردشگری تمین قرار دارد. از ویژگی های شاخص این قبرستان معماری خاص قبرها است که برگرفته از معماری قبرستان های هخامنشی (سبک مقبره کوروش) است. این قبرها به صورتی در صخره قرار گرفته اند که در برابر نور آفتاب و بارش باران مخافظت می‌شوند .
قبرستان هفتاد ملا به لحاظ ویژگی هایی که دارد هیچ نمونه مشابهی در استان و سایر نقاط کشور ندارد. این گورستان در بدنه کوهی ماسه سنگی در درون شکاف کمانی بزرگی که در ارتفاع 40 متری از دامنه کوه واقع شده در دل صخره ایجاد شده است، طول این گورستان 100 و عرض آن 5 متر بوده و مساحتی بالغ بر 500 متر مربع را داراست و تعداد زیادی قبر (نزدیک به 50 قبر) در شکاف کوه وجود دارند که در میان مردم منطقه به هفتاد ملا مشهور است .
سازه گورها از خشت و گل است و دارای اشکال و سازههای متفاوتی هستند که در 4 گروه کلی قابل تفکیک هستند:
1) گورهایی که دارای سطح سادهای می‌باشند و تنها یک برجستگی مستطیل شکل آهکی به شکل سنگ قبر به ارتفاع نزدیک به 20 سانتیمتر روی آنها ایجاد شده است.
2) گورهایی که سطح آنها با سازه هایی پلکانی و چند طبقه پوشش داده شده است. سطح این گور ها از گونه اول بالا تر است و هر طبقه نسبت به طبقه زیرین دارای ابعاد کوچکتری بوده و به شکل زیگورات دیده می‌شود.
3) گونه سوم مهمترین نوع سازه هایی است که دارای جلوه جالبی می‌باشند و احتمالاً متعلق به افراد مهمی هستند. این سازه ها علاوه بر سطح پلکانی نوع اول، دارای یک دیوار به ارتفاع 1 متر در پیرامون قبرهستند که در نهایت بر روی دیوار یک حجم مکعبی و لوزی شکل قرار گرفته است. همچنین در دو سوی دیوار طولی مذکور دو دیوار افقی هم عرض گور ایجاد شده است که دارای پهنایی به اندازه 60 سانتیمتر است. لازم به ذکر است، برخی از نمونه های این نوع سازه های قبور دارای دیوار مشبک ایجاد شده با آجر می‌باشند.
4) گونه چهارم قبور دارای سازه ساده و بدون تزیینی می‌باشند که تنها با سنگچین و ملات گل به صورت نامنظم بالا آمده است و جسد به طور مستقیم روی سنگ بستر قبر قرار داده شده است و سپس با سازه مذکور دور متوفی محصور شده است، به نظر می‌رسد که این گونه تدفین کردن برای سایر قبور هم مفروض باشد و مرده ها درون چاله قرار داده نشده باشند.
دو روایت در مورد قبرستان هفتاد ملا وجود دارد. روایت اول طبق باور مردم محلی این منطقه است که‌ آنها معتقدند این گورستان متعلق به هفتاد شخصیت مذهبی(ملّا) است که در جنگ با دشمنان به شهادت رسیده و آنها را مخفیانه در این کوه به خاک سپرده اند (برخی می‌گویند این ملاها موبدان زرتشتی بوده اند که در جنگ با مسلمانان کشته شده اند). و روایت دوم اینکه این منطقه در مسیر رودخانه قرار داشته و مردم برای در امان ماندن از سیلاب ها از دنیا رفته گان خود را در ارتفاعات بلند دفن می‌کردند که موقعیت جغرافیایی منطقه بیانگر این موضوع نیز هست. طبق این دو روایت قدمت این گورستان به 800 سال می‌رسد. اما برخی هم معتقدند که به خاطر وجود آجر ها و کاهگل کشی ها قدمت آن کمتر از 200 سال است .
منبع : dana.ir - afracamp.ir - mizanonline.com

کاروانسرای نصرت آباد

تنها کاروانسرای سیستان و بلوچستان، کاروانسرای نصرت آباد است که در چهار کیلومتری شمال غربی نصرت آباد در مسیر زاهدان به بم و در دامنه جنوبی کویر لوت قرار دارد .
قدمت بنای تاریخی کاروانسرای نصرت آباد به اواخر دوره صفوی و اوایل دوره قاجاریه برمی گردد. این بنای شاخص و ارزشمند به مساحت هفت هزارمترمربع است و هدف از ایجاد این آن در گذشته تامین اقامت، امنیت و راهنمایی مسافرین و کاروان ها برای تجارت و بازرگانی بوده است.
مصالح اصلی بنا خشت و گل بوده و تزیینات آن غالبا ساده و مختصر است و حصاری بلند و برج هایی مدور و همچنین تیرکش هایی برای دیدبانی دارد. این بنا چهار ایوانی است. از خصوصیات بارز کاروانسرای نصرت آباد می‌توان به کاربرد اصل تقارن، شکل گیری ایوان ها در وسط اضلاع، تزئینات خاص،اندام ها و تناسبات زیبا به ویژه در طاق نماهای اطراف آن اشاره کرد.
این کاروانسرا دارای ۶۰ حجره است. در هر ضلع مجموعا ۱۵ اتاق و ۲۳ طاق نما با عمق ۱۱۰ و عرض ۱۸۰ سانتی متر در قسمت نمای داخلی حصار اصلی ساخته شده است که علاوه بر استحکام بخشی به حصار سطح فوقانی این طاق نما محل مناسبی برای تردد نگهبانان بوده است .
این بنای شاخص به عنوان سندی پرافتخار حکایت از رونق و توسعه این دیار در گذشته دارد. در سال 1395 کویر لوت به عنوان نخستین اثر طبیعی ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفت. به علت قابلیت های خاص این بنا و جهانی شدن کویر لوت، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرمت این اثر تاریخی ارزشمند را آغاز کرد. برنامه هایی برای ایجاد کمپ گردشگری و امکانات لازم در این منطقه برای گردشگران وجود دارد. همچنین با همت شهرداری شهر نصرت آباد، مسیر دسترسی به کاروانسرا آماده سازی شده است.
منبع : zahedan.irib.ir - farsnews.com - mehrnews.com - chht-sb.ir

مجموعه امیر توکل کامبوزیا

مجموعه امیر توکل کامبوزیا، باغی در دل کویر است که مهم ترین قسمت آن کتابخانه منحصر به فرد و ارزشمندی است که او در زمان حیات خود بنا کرده بود. مقبره امیر توکل کامبوزیا هم در کتابخانه قرار دارد.
امیر توکل کامبوزیا (زاده ۱۲۸۳ تهران – درگذشته ۲۴ مهر ۱۳۵۳ زاهدان) نویسنده، حقوقدان، محقق ایرانی و از مخالفان سلطنت پهلوی بود که در جریان نبرد ۹ مهر ۱۳۰۰ اسیر گشت و پس از مدتی به شهر بیرجند و سپس در سال 1312 برای همیشه به زاهدان تبعید گشت. او فردی دانشمند، دوست‌دار کتاب و اهل مطالعه، آگاه به زمان خود بود و به زبان‌های فارسی، ‌عربی، انگلیسی، فرانسه و ترکی تسلط داشت. شمار ترجمه ها و تالیفات او که بیشتر آن هنوز منتشر نشده به حدود 80 جلد می‌رسد.
تبعید استاد کامبوزیا به زاهدان همزمان با دوره ساخت بافت اولیه شهر زاهدان بود. او در حاشیه این شهر (6 کیلومتری زاهدان) با همت و مهارتی که در کشاورزی داشت باغی بزرگ به وسعت 170 هکتار در دل کویر می‌سازد و در همان جا زندگی خود را ادامه می‌دهد. بعد ها این باغ و محدوده زندگی او و خانواده اش به کلاته کامبوزیا شهرت می‌یابد. همچنین ایشان کتابخانه ای شخصی در این باغ احداث می‌کند و در جمع آوری و حفظ کتب ارزشمند می‌کوشد. این کتابخانه در زمان حیات ایشان محفلی برای جلسات اندیشمندان و دوست داران علم و دانش بود .
این کتابخانه چند سال پس از مرگ استاد کامبوزیا در سال 1365 به کتابخانه عمومی با نام کتابخانه استاد کامبوزیا تبدیل می‌شود. از قوانین افتتاح این بود که کتابخانه هیچ وقت به داخل شهر منتقل نشود و همیشه دو نفر از اعضای خانواده کامبوزیا، مدیریت این کتابخانه را برعهده داشته باشند. خانم صادقه کامبوزیا ریاست این کتابخانه را برعهده گرفتند و از آن زمان تا به حال در جهت حفظ و نگهداری کتب ارزشمند و تک نسخه ای به جا مانده، توسعه فعالیت ها و مناسب سازی آن برای تمامی اقشار جامعه کوشیدند .
کتابخانه استاد کامبوزیا با داشتن حدود بیش از 20 هزار جلد از کتب نفیس و کمیاب به زبان‌ های لاتین، عربی و فارسی یکی از مجموعه‌ های گرانبها و کم ‌نظیر به حساب می‌‌آید. از جمله : منابع ایران شناسی به زبان های لاتین در حدود 50 عنوان که تاریخ، تمدن، زبان و ادبیات ایران پیش و پس از اسلام را بیان می‌کنند. منابع اسلامی و مراجع عمومی عربی و فارسی که در این زمینه بسیار مجموعه غنی گردآوری شده است. بسیاری از این کتاب ها دارای حاشیه نویسی با خطوط بسیار زیبا هستند و یادداشت هایی از مرحوم کامبوزیا در حواشی بعضی کتب دیده می‌شود. در این قسمت 120 جلد کتاب چاپ سنگی نیز موجود است. منابع مرجع واژه نامه ای و مجموعه اقبال شناسی (در رابطه با اقبال لاهوری حدود 50 کتاب) از دیگر قسمت های این کتابخانه هستند .
دور تا دور سالن اصلی مطالعه، کتب خطی و نقشه ها که اغلب تک نسخه هستند در محفظه های شیشه ای نگهداری می‌شوند. همچنین کتاب هایی برای استفاده عموم به خصوص نوجوانان این منطقه گردآوری شده است .
کتابخانه استاد کامبوزیا یکی از مناطق گردشگری و فرهنگی شهرستان زاهدان محسوب می‌شود که دارای منابع غنی برای پژوهشگران است. همچنین فعالیت های فرهنگی و اجتماعی برای نوجوانان و زنان منطقه شیرآباد (منطقه ای که کتابخانه در آن قرار دارد و حاشیه نشین هستند)، نشست های ادبی و کتاب خوانی برای علاقه مندان به ادبیات و کتاب در استان و ... در این کتابخانه برگزار می‌شود .
منبع : zahedanpl.ir - publij.ir - dana.ir - wikipedia.org

خانه ابویی زاهدان

خانه ابویی زاهدان در سال ۱۳۱۱ هجری شمسی توسط استاد محمودی (معمار یزدی) برای شخصی به نام زعیم ابویی یکی از کارمندان دادگستری ساخته شده است. این خانه قدیمی در بافت اولیه شهر زاهدان در خیابان دکتر شریعتی واقع شده است. زمان احداث این بنا همزمان با دوره آغاز شکل گیری هسته اولیه شهر زاهدان بوده است .
این ساختمان با زیربنای ۴۸۳ مترمربع در قطعه زمینی به مساحت ۸۱۳ مترمربع احداث شده است. در اجرا و ساخت این منزل از عناصر معماری سنتی، بومی و منطقه ای به خوبی بهره برداری شده است. در ساخت بنا آجر و خشت خام مورد استفاده قرار گرفته اما مصالح غالب مخصوصاً در نما، آجر است.
در ضلع شمالی حیاط مجموعه اتاق های زمستانی و در ضلع جنوبی آن مجموعه اتاق های تابستانی و در در ضلع شرقی نیز به آشپزخانه انبار و سایر تاسیسات لازم واقع شده اند. از جمله ویژگی های شاخص این خانه قدیمی وجود بادگیرها و حوضخانه آن است.
این بنا در حال حاضر مورد مرمت توسط میراث فرهنگی به نحو بسیار زیبا با آجر، سیم، گل، گچ و … قرار دارد و پس از آن به عنوان یک مرکز فرهنگی، موزه مردم شناسی و صنایع دستی مورد بهره برداری قرار خواهد گرفت.
منبع : dana.ir - citypedia.ir

موزه پست و ارتباطات زاهدان

یکی از موزه های استان سیستان و بلوچستان، موزه پست و ارتباطات در شهر زاهدان است. این موزه در ساختمان قدیمی اداره پست زاهدان قرار گرفته است. قدمت بنای این موزه بر اساس کتیبه موجود بر سردر به سال 1311 و آغاز دوره پهلوی برمی گردد. این بنا در بافت قدیمی و اولیه شهر زاهدان قرار دارد و همزمان با اولین سال های شکل گیری شهر نوپای زاهدان احداث شده است و از جمله مهمترین بناهای دولتی باقی مانده در هسته اولیه این شهر محسوب می‌شود.
مصالح عمده این بنا از خشت خام در جرزها و آجر در نما است که با شیوه معماری بومی کویری ساخته شده و در ابتدا دارای مجموعه ای بسیار بزرگ و وسیع بود که بخش عمده آن متاسفانه تخریب شده و تغییر کاربری پیدا کرده است .
این بنای اداری با عنوان اداره ایالتی پست و تلگراف سیستان و بلوچستان آغاز به کار کرد. در سال 1338 علاوه بر فعالیت اصلی به ایجاد ایستگاه رادیویی اقدام کردند و برنامه های به زبان فارسی، اردو و هندی برای رادیو تولید می‌کردند. پس از انقلاب اسلامی نیز این ساختمان به عنوان اداره پست زاهدان به فعالیت خود ادامه داد .
پس از احداث ساختمان جدید پست زاهدان این بنای ارزشمند که در سال ۱۳۷۷ به ثبت آثار ملی کشور رسیده و در سال ۱۳۸۴ با اعتباری معادل ۲۰۱ میلیون ریال از سوی اداره کل میراث فرهنگی استان مورد مرمت و احیاء قرار گرفت. این موزه در سال 1387 به طور رسمی افتتاح گردید .
موزه پست زاهدان از بخش های مدیریت، نگهبانی، سرسرای سمعی - بصری و تالارهای نمایش تشکیل شده است. تالارهای نمایش این موزه شامل بخش های تجهیزات پست (ترازو، تمبز زن، رادیو لامپی و تلفن سلطنتی رومیزی)، پست کهن (انواع مهره های کشف شده دکمه ای، استامپی، استوانه ای در شهر سوخته، مرد تلگراف چی و ماکت کبوتر خانه پست میرجاوه)، بخش تمبرهای ایران و بین الملل و بخش ارتباطات (تلفن و تلگراف) می‌شود .
منبع : - zahedan.irib.ir ghatreh.com

موزه بزرگ زاهدان

موزه بزرگ منطقه ای جنوب شرق ایران در شهرستان زاهدان و استان سیستان و بلوچستان، از سال 1389 افتتاح گردید و مجموعه ای ارزشمند از تاریخ پنج هزارساله منطقه جنوب شرق به ویژه استان سیستان و بلوچستان را به نمایش می‌گذارد. در این موزه منطقه ای می‌توان آثاری از یافته های باستان شناسی کرمان، سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی را مشاهده کرد.
این موزه، دارای هزار متر مربع زیربنا و پنج طبقه و با الهام از معماری قلعه سب در شهرستان سراوان ساخته شده است.
قسمت های مختلف عبارت اند از : تابلوهای استان شناسی، سالن بوم شناسی، باستان شناسی و مردم شناسی، کتابخانه، سالن محققین، اتاق نمایش با ظرفیت 40 نفر برای نمایش فیلم کوتاهی از بخش‌های مختلف موزه برای بازدیدکنندگان، فروشگاه محصولات فرهنگی مربوط به جاذبه های گردشگری و فرهنگ و رسوم منطقه
مسیر بازدید از موزه با طی کردن رمپ یا مسیری شیب دار را آغاز می‌شود که هم در این قسمت آثار را می‌توان دید و هم یک طبقه بالا رفت بدون اینکه یک پله طی شود. اما در مسیر برگشت برای سهولت رفت و آمد بازدید کنندگان پله وجود دارد .
در قسمت رمپ و شیب دار موزه، در یک طرف تابلوهای مربوط به معرفی آثار تاریخی استان (تابلو های استان شناسی) قرار دارند و در طرف مقابل آن قسمت بوم شناسی یعنی تاکسیدرمی پوشش گیاهی و جانوری و آکواریومی از آبزیان آب شور استان در معرض نمایش قرار داده شده است .
در بخش باستان شناسی اطلاعاتی شامل مشخصات سایت و محوطه باستانی شهر سوخته، کوه خواجه، دهانه غلامان، اسپیدژ، جیرفت، و سایر آثار باستانی و تاریخی منطقه جنوب شرق جهت بازدید علاقمندان جمع آوری گردیده است. از جمله اشیاء به نمایش درآمده حاصل از کاوش های باستان شناسی عبارت اند از : سفالینه ها، اشیاء فلزی، گلی، سنگی، شیشه، تابلوهای نفیس و کتب خطی و ...
تمدن شهرسوخته با قدمتی 5200 ساله در شمال سیستان و بلوچستان در فاصله 55 کیلومتری سیستان واقع شده و دارای اشیاء شاخص و منحصر به فرد از جمله اولین انیمیشن دنیا، جراحی جمجمه، چشم مصنوعی، خط‌کش با دقت میلی‌متری، تخته بازی، شانه معرق، سبد حصیری دو قلو، پارچه‌های بافته شده از الیاف گیاهی و حیوانی، زیورآلات و ... است.
طبقه دوم موزه در بخش مردم شناسی، ادبیات شفاهی، مشاهیر، فرهنگ و آداب و رسوم، پوشش محلی، خوراک و صنایع دستی معرفی می‌گردد. از جمله آثار موجود در بخش صنایع دستی قالیبافی، سکه‌دوزی، گلیم‌بافی، سیاه‌دوزی، سفالگری و زیورآلات هستند که از سال های دور در این منطقه رواج داشتند و ویژگی های منحصر به فردی را دارا می‌باشند .
یکی دیگر از قسمتهای مهم موزه، کتابخانه ی موزه است که شامل کتابهای تخصصی با موضوعات میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است .
سیستان و بلوچستان یکی از استان‌های غنی کشور از لحاظ داشته‌های فرهنگی، باستانی، صنایع دستی و البته گردشگری است که علاوه بر این تنوع قومی و مذهبی، تعامل فرهنگی بسیار زیبایی را خلق کرده است .
منبع : farsnews.com - iribnews.ir - mehrnews.com