جاذبه های گردشگری

گنبد نمکی قم

گنبد نمکی قم که گنبد نمکی طغرود و جعفریه نیز نامیده می‌شود، زیباترین و بزرگترین گنبد نمکی ایران است. این گنبد نمکی با دارا بودن دریاچه ای کوچک در دل خود پدیده ای طبیعی منحصر به فرد به شمار می‌رود که منحصر به فرد بودن این گنبد از حیث وجود دریاچه نمکی در میان آن و متقارن بودن است. گنبد نمکی قم تنها گنبد نمکی متقارن جهان محسوب می‌شود.
از جاذبه های گردشگری طبیعی در ایران گنبدهای نمکی است که حاصل چین خوردگی های زمین شناختی و از فشار دایمی به لایه های نمک تشکیل شده اند.
در این گنبد نمکی بلورهای نمک به صورت تیغه های مشخص و کنگره مانند برونزد دارند و مناظر زیبایی را پدید آورده اند. این گنبد خیلی بزرگ بوده و گسترش شمالی آن تا طول سه کیلومتر ادامه دارد.روی نمک لایه هایی از مارن قرمز، ژیپس و رس قرمز قرار گرفته است. در این گنبد قطعات بزرگ سنگ های آندزیتی و بقایای از گچی هم دیده می‌شود.
ترکیب رنگین لایه‌های تشکیل دهنده کوه با رنگ‌های زرد، ابری، سفید، صورتی، خاکستری تیره و قرمز ارغوانی چشم هر بیننده‌ای را می‌نوازد. جنس سنگ‌های تشکیل دهنده کوه نیز مارنی - ماسه‌ای است.
دریاچه گنبد نمکی بعد از اولین پیچ کوه قرار دارد. این تالاب در فصولی از سال از آب شور پر می‌شود و در فصول خشک که آبی در آن نیست کف پوشیده شده از نمک آن منظره‌ای منحصر به فرد را ایجاد می‌کند.
طبقه‌ای بودن لایه‌های کوه در جهت شرقی - غربی یکی دیگر از جاذبه‌های زیست محیطی است که طبقات نمک هم از آن پیروی کرده‌اند. خاصیت درمانی و آرامش‌بخشی نمک از دیگر ویژگی‌هایی است که این منطقه را به یک کانون بالقوه گردشگری تبدیل کرده است که می‌توان از آن برای جذب گردشگر خارجی در جهت گردشگری درمانی استفاده کرد.
این جاذبه طبیعی و گردشگری فوق العاده که سال‌ها تنها به استفاده معدنی و برداشت نمک از آن منحصر شده بود، قرار است به یک سایت گردشگری تبدیل شود.
زیبایی‌ها و شگفتی این جاذبه طبیعی وقتی بیشتر مشخص می‌شود که بدانیم این پدیده زنده و در حال گسترش است. جاذبه‌ای که سوغاتی از قرن‌ها پیش است و حالا به دست ما افتاده تا مانند 6 میلیون سال گذشته آن را حفظ کنیم و به دست آیندگان دهیم.
منبع : irandeserts.com - ostani.hamshahrilinks.org - isna.ir

غار کهک

غار کهک یکی از غارهای استان مرکزی است که در 65 کیلومتری غرب دلیجان و نزدیکی روستای کهک واقع شده است.
غار کهک از نظر وسعت از غارهای متوسط ایران است که به دلیل برخورداری از غارسنگ‌های عجیب، پرتگاه‌های فراوان، آبشارسنگ‌های بلند و چکیده‌های رنگارنگ و عظیم‌الجثه، یکی از منحصر به فردترین غارهای ایران و از قدیمی‌ترین غارهای زایش‌یافته کشور است.
دهانه غار به شکل دایره به قطر 70 سانتی متر است و ارتفاع 1950 متری از سطح دریا قرار دارد. این دهانه بالای دیوارهای به ارتفاع 8 متر واقع شده است و تنها با استفاده از وسایل فنی و طناب میتوان وارد غار شد.
غار کهک دلیجان 350 متر طول دارد و شامل تعدادی سکوی بزرگ متوالی است که هر کدام به وسیله یک پرتگاه 10 تا 20 متری از هم جدا شده و همه آنها از ابتدا تا انتها زیر تاقدیس مرتفع و عظیم غار قرار گرفته اند. این غار مانند چاهی عظیم به قطر 30 متر است که با زاویه 45 درجه و بر اثر فرایند غار زایشی به وجود آمده است.
پرتگاه‌ها در زمان‌های بسیار دور در اثر ریزش عظیمی که در داخل غار رخ داده‌، به وجود آمده‌اند. در داخل غار دالان و دهلیز فرعی وجود ندارد. مسیر بازدید غار به علت وجود لایه‌ای از خاک رس، مرطوب و لغزنده است. نکته‌ای که در پیمایش این غار حائز اهمیت است، وجود دو چاه عمیق در نیمه نخست مسیر است که در صورت بی احتیاطی احتمال سقوط به داخل آن‌ها وجود دارد.
بلندی بعضی از ستونهای آهکی غار کهک در حدود 14 متر است که جزء بلندترین ستون های غارهای آهکی ایران است،با طی مسیر 250 متری، تالار غار به پایان رسیده و گودالی از آب زلال واقع در دخمه‌ای پوشیده از چکنده‌های مرمرین و بلورین به چشم می‌خورد. این گودال عمیق‌ترین نقطه غار است و 80 متر پایین‌تر از دهانه غار قرار دارد.
مسیر غار پس از گودال آب در جهت عکس و به طرف بالا، به طول100 متر امتداد مییابد و غار به انتها میرسد. در دالان انتهایی غار چند فضای خالی وجود دارد که به زیر سنگهای ریزشی غار ختم میشود. سرتاسر این دالان از چکندههای گل کلمی و میخی پوشیده است.
منبع : irandeserts.com - anobanini.net

آبشار باغچه نبات

آّبشار زیبای باغچه نبات یکی از آبشار های استان قم است که در ارتفاعات حد فاصل جنوب غرب روستای خاوه و شمال غرب روستای فردو بخش کهک قرار دارد. روستای فردو در فاصله تقریبی 60 کیلومتری جنوب شرقی شهر قم واقع شده است.
آبشار باغچه نبات به نام های آبشار فردو و آبشار خاوه نیز مشهور است.
ارتفاع این آبشار حدود 10 متر است. دوام و حجم آب آبشار باغچه نبات به میزان بارش و نزولات جوی وابسته بوده و در مواقع کم‌آبی خشک می‌شود. این آبشار زیبا به یکی از زیباترین جاذبه های گردشگری استان تبدیل شده و هر سال گردشگران زیادی را به خود جلب می‌کند.
دسترسی به آبشار شامل مسیر دست به سنگ هم می‌شود و کوهپیمایی نسبتا آسانی دارد.
منبع : instagram.com/alifatehi - iribnews.ir - khaveh.blog.ir

آبشار نوقاهان

آبشار نوقاهان در نزدیکی روستای قاهان از توابع بخش خلجستان (دستجرد) شهرستان قم واقع شده است. روستای قاهان در 76 کیلومتری شمال غربی قم و 30 کیلومتری ساوه قرار دارد .
این روستا از شمال به کوه تاغرباغ، از شمال شرقی به کوه گر و از جنوب به کوه شیروارد محدود می‌شود. روستای قاهان بر روی تپه ای در شمال غربی استان قم قرار گرفته و از سطح دریا 1530 متر ارتفاع دارد.
اهالی قاهان بیشتر به کار باغداری و پرورش میوه مشغولند و کمتر به دامپروری می‌پردازند. شرايط مساعد اقليمي و خاک مناسب موجب رونق باغداري این روستا شده و انگور، انار، سيب، زردآلو، گردو، بادام، توت، گلابي و خيار از محصولات مهم باغي اين روستا است.
آبشار نوقاهان بسیار زلال است و از کوهستان های اطراف روستا سرچشمه می‌گیرد. جریان آبشار بر روی دیواره های صخره ای کوهستانی، در فصل های بهار و تابستان مناظر زیبا و جذابی پدید می‌آورد.
روستای قاهان در ناحیه کوهستانی استقرار دارد و دارای اقلیمی معتدل است. این روستا دارای مناظر طبیعی زیبا و ویژه است. در روستای قاهان گیاهان خوراکی و دارویی نیز می‌روید که می‌توان به گل ختمی، شیرین بیان، ریواس، خاکشیر، پونه و گون اشاره کرد.
منبع : irandeserts.com - parvanehtrips.blogfa.com - qomshahr.ir

سرای گردشگری مهر و ماه

سرای گردشگری مهر و ماه مجتمع رفاهی گردشگری در یکی از پرتردد ترین مسیرها یعنی اتوبان قم تهران واقع شده است. مجتمع گردشگری مهر و ماه دارای فضایی مدرن، زیبا و طراحی ویژه ای است.
مجموعه گردشگری مهر و ماه، در “شهرک چاپ و نشر شهاب” با زیر بنای ۹۰۰۰ متر مربع، ساختمانی ۲ طبقه و فضاهای باز و عمومی را شامل می‌شود. مهم ترین بخش فضای عمومی آتریوم یا لابی است که دو طبقه ی ساختمان را به یکدیگر متصل می‌کند.
انواع فضاهای سرو خوراک (از رستوران کلاسیک تا انواع fast food های مدرن)، انواع فضاهای تجاری ارائه کننده ی برندهای معتبر، فضاهای بهداشتی مجهز و آراسته، فضاهای فراغتی /فرهنگی چون کافه ها و نمایشگاه ها و کتاب فروشی ها و نمازخانه ها، از جمله اصلی ترین انواع فضاهای مجموعه ی گردشگری مهر و ماه است.
مجموعه گردشگری مهر و ماه در زمینی به مساحت ۴۰ هزار متر مربع مستقر است که علاوه بر محوطه سازی قابل توجه (و البته هم خوان با اقلیم) کاربری های خدماتی دیگری از جمله پمپ بنزین، انبارها، واحد های پشتیبانی و ۴۰۰ واحد پارکینگ را شامل می‌شود.

بازار کهنه و نو

بازار قدیمی شهر قم بازاری سرپوشیده با پوشش گنبدی است که متشکل از دو بخش راسته بازار کهنه و راسته بازار نو است. راسته بازار کهنه از خیابان 45 متری عماریاسر تا میدان کهنه (نزدیکی خیابان آیت الله طالقانی) را شامل می‌شود. راسته بازار نو نیز در خیابان آیت الله طالقانی و بخش هایی از خیابان 19دی واقع شده است.
بازار کهنه درون هسته اولیه شهر قم یعنی بین محله لب چال و محله عربستان قرار دارد. احداث غالب بخش های آن در دوران صفویه و برخی از بناهای مورد نیاز در دوره قاجاریه به آن افزوده شد. البته برخى از بناهاى بازار کهنه قدمت سلجوقى – ایلخانى دارد و با استامپ‌هاى گچى این عصر زینت یافته‌اند.
توسعه بازار در دوره ناصرالدین شاه و احداث بازار نو، مصادف با پیدایش و رشد محله آستانه روی داده است. تیمچه های اطراف بازار نو هم در همین زمان ساخته شده اند که اکنون یکی از تیمچه ها یعنی تیمچه بزرگ به جا مانده است.
علاوه بر مسجد جامع که نزدیک بازار کهنه قرار دارد، در بازار کهنه و نو تعدادی مسجد بزرگ و کوچک با فاصله‌های اندک برای تأمین نیازهای معنوی کسبه و بازاریان و مشتریان و ساکنان اطراف بازار وجود دارد تا با شنیدن بانگ اذان در کوتاه ترین زمان به ادای نماز بپردازند.
تهویه و نوررسانی بازار از طریق دریچه‌هایی که در پوشش گنبدی آن تعبیه شده صورت می‌گیرد. این دریچه‌ها در بالای گنبد به شکل دایره و در دو طرف آن قرار دارند و به شکل قلب مشاهده می‌شوند. ترکیب نوری که از سقف می‌تابد و حجم گنبدی سقف، فضایی دلنشین به وجود می‌آورد.
مصالح ساختمانی مورد استفاده در بازار قم با توجه به امکانات محیطی از خشت، آجر، گل و سنگ فراهم آمده است.
طول راسته بازار کهنه حدود یک کیلومتراست و خانه‌های مسکونی در میان آن وجود ندارد. سقف این بازار از پوشش گنبدی ساخته شده است. این بازار دارای یک سرای بدون نام و سرایی به نام کاروانسرای ملا حسین است. در حال حاضر بازار کهنه رونق سابق را ندارد و اغلب مغازه داران مشاغل سنتی و قدیمی دارند. مثل کارگاه ها و مغازه های چوب، رنگرزی، صنایع دستی و ...
در قسمت انتهایی بازار کهنه، میدان گاهی مستطیل شکل قرار دارد که به نام "میدان کهنه"، معروف و فضایی باز است که دور تا دور آن را مغازه‌های مختلف در بر گرفته است. در وسط این میدان، دست فروشان به فروش میوه و تره بار مشغول‌اند. این قسمت دارای سقف کاذبی است که توسط دست فروشان ایجاد شده است. در "میدان کهنه" مسجدی هم به همین نام وجود دارد که دارای برجی تاریخی است. مسجد نجارها، مسجد رضویه و دو مسجد نمازخانه ای دیگر هم در بازار کهنه قرار دارند.
طول راسته بازار نو حدود یک کیلومتر و عرض آن حدود شش متر است. سقف راسته بازار شامل چهار تیم طاق، هفتاد و هشت طاق گنبدی و ارتفاع آن حدود شش متر است که به صورت یک ردیف گنبد مشاهده می‌شود. کوچه‌های تنگ مسکونی با محورهای فرعی به عرض دو تا سه متر به بازار نو پیوسته‌اند.
این بازار سرپوشیده شامل بازار مسگرها، کفاش‌ها، راسته بازار و بازارچه حسین آباد است. این بازار از سوی بازار مسگرها به خیابان 19 دی و از سمت بازارچه حسین آباد به خیابان طالقانی راه می‌یابد. یک قسمت از این بازار به دلیل احداث خیابان از آن جدا شده و خود به بازار نو شهرت یافته است. در خیابان آستانه و خیابان آیت‌الله العظمی نجفی مرعشی (ارم) دیگر ورودی‌های بازار نو قرار دارد. بازار مسگرها تا چهار سوق ادامه می‌یابد و از آن پس "راسته بازار" و انتهای آن را "بازارچه حسین‌آباد " می‌نامند.
بیشتر سراهای بازار قم در بازار نو و در جنوب راسته بازار نو قرار دارند. نام این سراها اغلب از نام کالایی که در آن معامله می‌شد و یا از نام بینان گذار آنها گرفته شده است. سرای بناها، سرای صدراعظم، سرای همدانی‌ها، سرای حاج عسگرخان، سرای حاج عباسقلی، سرای بلیتی‌ها و سرای حاج میرزا از جمله این سراها هستند.
تیمچه بزرگ بازار قم در سمت شمال راسته بازار نو، یکی از سه تیمچه شهر قم که در واقع بزرگترین سقف ضربی ایران به شمار می‌رود. دو تیمچه دیگر به علت توسعه خیابان های اطراف از بین رفته اند. این بنا از نظر وسعت، هنر معماری و تزیینات، ازجمله بناهای منحصر به فرد به شمار می‌رود.
حمام تاریخی حاج عسگرخان هم در بازار نو واقع شده است. مساجدی که در بازار نو قرار دارند عبارت اند از : مسجد مسگرها، مسجد ملاجعفر، مسجد امام حسین (ع) و دو مسجد بدون نام دیگر
در بازار نو سه پاساژ "قائم"، "حجت" و"بوعلی سینا" جایگزین بخش‌هایی از بناهای قدیمی شده‌اند.
منبع : iranboom.ir - sellma.ir

حمام گذر عشقعلی

خانه علامه راد

خانه تاریخی علامه راد در نزدیکی محله قدیمی "میدان میر" واقع شده و فاصله کمی با حرم مطهر حضرت معصومه دارد. قدمت این خانه تاریخی به دوره قاجار برمی گردد.
این خانه در تاریخ ۹۶/۷/۱۵ به شماره ۳۱۸۳۸ درفهرست آثارملی ایران به ثبت رسید. عملیات مرمت این خانه تاریخی شروع شده و این مکان به زودی به سفره‎خانه سنتی تبدیل می‌شود.

پردیس گردشگری زیتون

مجتمع گردشگری زیتون دهکده ای متفاوت با دریاچه و باغ گل و گیاه در دل کویر است. این مجتمع گردشگری به مساحت 82 هکتار است که در مسیر اتوبان تهران به قم (لاین برگشت) واقع شده است. فاز نخست پردیس گردشگری زیتون در سال 1394 افتتاح شده و دارای بخش های متنوع و جذابی برای تمامی گروه های سنی است .
دریاچه مصنوعی آب و آتش، رستوران سنتی در کنار در کنار دریاچه، باغ پرندگان، برکه و نمایشگاه کروکدیل ها(برای اولین بار در ایران)، گلخانه توریستی(باغ گل و گیاه)، غار زیبای آبزیان اقیانوسی و نمایشگاه ماهیان خاویاری، واحدهای تجاری، فست فود، کافی شاپ و پمپ بنزین ویژه مجتمع زیتون از جمله بخش های پردیس گردشگری زیتون هستند .
تفریحات متنوعی نیز در این مجتمع تفریحی وجود دارد : پارک بازی برقی برای کودکان، پینت بال، موتور چهارچرخ، تیراندازی با کمان، تیراندازی با تراپ، کالسکه سواری، قایق سواری و ...

مدرسه غیاثیه پامنار

در نزدیکی میدان کهنه سردری باشکوه و دو مناره مرتفع قرار دارد. بر اساس روایاتی این سردر و مناره ها باقی مانده ای از بنای مدرسه بزرگی است که مدرسه غیاثیه نام داشتته است. محله ای که این منار ها در آن واقع شده به محله پامنار شهرت دارد.
در قدمت بنای مدرسه غیاثیه اختلاف نظر وجود دارد اما برخی بر اساس کتیبه ای که بر روی یکی از منارها وجود دارد، قدمت بنا را نیمه نخست قرن نهم و سال 830 هجری قمری می‌دانند. مولف کتاب گنجینه آثار قم از این مدرسه به نام مدرسه شرفیه یاد می‌کند که اشرف الدین وزیر آن را بنا کرده است.
برخی هم به علت تشابه ساختار سردر و مناره به جا مانده از مدرسه با بناهای دوران سلجوقی، قدمت آن را متعلق به قرن ششم و هفتم هجری می‌دانند.
این بنا در اثر سیل سال 1045 هجری قمری منهدم شده و از مجموع آن جز همین ایوان و دو مناره چیزی باقی نمانده است.
سر در مدرسه به ارتفاع 12 متر و به دهانه و عمق 7 و 4 متر به سمت شرق بنا گردیده که در دو سوی آن میان جرزهای جانبی دو طاق نمای کم عمق و کم عرض یکی پایین و دیگری بالا تعبیه شده است و به نظر می‌آید در این قسمت کتیبه های گچی وجود داشته که به مرور زمان تخریب گردیده است. پوشش سقف ایوان نیز ظاهرا مقرنس بوده که تماما فروریخته است. از مجموع کتیبه‏های گچی داخل ایوان تنها بخش‏های بسیار اندکی از کتیبه‏ ها و گچبری ‏های پوششی قوسی ایوان با نقش نام‏های مقدس محمد صلی‏الله‏علیه‏و‏آله و علی علیه‏السلام با خط بنایی هنوز قابل مشاهده است.
دو مناره بالای ایوان به قطر 50/2 و ارتفاع 13 متر از بالای بام (25 متر از سطح زمین) با ملات آجر و گچ و با طرح مربع اریب یا لوزی و تزئین کاشی فیروزه‏ای چلیپا شکل در کمرگاه و گلوگاه احداث گردیده است که از طریق 62 پله پیچ 24 سانتی متری از بام به مأذنه مناره راه دارد.
بر فراز منارها و قبل از آغاز گلدسته یا تاج منار، کتیبه‏ای از کاشی خشتی به ارتفاع 50 سانتی‏متر به خط ثلث سفید در زمینه‏ای لاجوردی گرداگرد منار را در برمی‏گیرد که در شرایط کنونی به جهت تخریب 6 متر فوقانی منار جبهه شمالی در طی زلزله‏های دهه 50، کتیبه منار جبهه شمالی عملاً از بین رفته است. لیکن به استناد مطالعات ارزشمند دکتر مدرسی طباطبایی و تصاویر موجود، کتیبه مذکور آیه 41 سوره فاطر بوده که به هنگام تألیف کتاب تربت پاکان (سال 1354 ه.ش) تنها جمله «... لتاان امسکهما من احد من بعده...» باقی مانده بود که پس از ریزش بخش فوقانی منار، تاج منار و کتیبه مذکور به کلی از بین رفته است. و بر مناره جنوبی آیه «اللّه‏ الذی رفع السموات بغیر عمد ترونها...» نقش بسته بود که از آن هم تنها همین قسمت از آغاز آیه بر جای مانده و در پایان کتیبه تاریخ 830 ه.ق به این شرح دیده می‏شود: «فی... سنة ثلاثین ثمانمائه»
دکتر طباطبایی نخستین کسی است که با دقت و باریک‏بینی خود موفق به خواندن کتیبه مذکور شد. ایشان به استناد همین کتیبه تاریخ احداث مناره‏ها را 830 ه.ق می‏داند.
در محله پامنار و در نزدیکی مدرسه غیاثیه منار تاریخی دیگری در میدان کهنه قرار دارد که می‌توانید اطلاعات و مشخصات مربوط به آن را با عنوان مسجد و منار میدان کهنه در سایت مهنواز مطالعه کنید.
منبع : hawzah.net - qom.ir - قسمت چهارم از مقاله مدارس قدیم قم

مسجد پنجعلی قم

مسجد تاریخی پنجعلی قم در محله قدیمی پنجعلی واقع شده است و قدمتی مربوط به قرن نهم هجری دارد. یکی از گذر های تاریخی شهر قم هم در نزدیکی این مسجد قرار داشته و با نام همین مسجد یعنی گذر پنجعلی شناخته می‌شود .
این مسجد در سال ۱۳۸۳ به شماره ۱۱۵۰۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. در سال های اخیر نیز این مسجد مورد مرمت قرار گرفت.

مسجد و منار میدان کهنه

مسجد و مناره تاریخی میدان کهنه قم در بافت قدیمی شهر قم و حدفاصل محله چهارمردان و محله مسجدجامع واقع شده است. برخی عنوان قدیمی ترین مناره موجود در ایران و سومین مناره در جهان اسلام را به این مناره منتسب کرده اند.
عقاید مختلفی در زمینه قدمت این مناره آجری مطرح شده است. برخی معتقد اند که این مناره مربوط به قرن پنجم هجری و دوره سلجوقی است و یا اینکه حداقل قدمت مناره از قرن پنج فراتر نمی‌رود. اما برخی دیگر براین باور اند که مناره میدان کهنه در سال 291 هجری قمری در دوره حکومت یحیی بن اسحق و به یاری اعراب اشعری در قم ساخته شده است .
براساس کتیبه سنگی موجود در مناره به تاریخ 963 هجری قمری، در آن زمان این مناره به چهارسو معروف بوده است.
مناره میدان کهنه با ارتفاع 24 متر و قطر نزدیک به 4 متر به صورت رگ‏چین آجری همچون اغلب مناره‏های عصر سلجوقی با دو راه‏ پله مارپیچی به صورت رفت و برگشت با 63 پله برپا گردیده که در شرایط کنونی یکی به فضای داخلی مسجد معاصر راه می‏یابد و دیگری دریچه ‏ای رو به بام دارد.
فرم آجرکاری و نوع معماری منار مشابهات بسیار نزدیک را با منار مسجد میدان ساوه (مورخ 453ه.ق) و مناره آجری خرم‏آباد (متعلق به قرن پنجم هجری قمری) نشان می‏ دهد و به نظر می‏ رسد که منار میدان کهنه قم همچون مناره میدان ساوه و دیگر مناره‏های هم عصر در قسمت تاج و مأذنه دارای کتیبه‏ هایی از آجر بوده است که در طول زمان فرو ریخته است. ضمن آن که باقی قسمت‏ها نیز دچار فرسودگی شدید بود و چنان که در دیوان هاتف اشاره شده به همت یکی از امراء زند به سال 1191 ه.ق مرمت اساسی گردید و مأذنه فعلی نیز در حدود 50 سال پیش بر فراز منار احداث شد.
منار میدان با توجه به کهن سالگی شاهد ساخت و تخریب مساجد متعددی در جوار خویش بوده است که شاهد آن مساجدی است که در متون تاریخی به مسجد منار معروف اند. مسجد فعلی نیز به همت مرحوم آیة‏اللّه‏ حاج میرزا محمد تقی فیض پس از انهدام دکان رنگرزی که مدخل راه‏پله منار را در برگرفته بود در سال 1310 هجری شمسی در محوطه‏ای به طول 21 و عرض 12 متر مرکب از ده چشمه طاق بر فراز ستون‏های سنگی احداث شد.
منبع : hawzah.net - yjc.ir

تیمچه بزرگ بازار قم

تیمچه بزرگ بازار قم که از آثار ارزشمند هنر معماری اسلامی ایران به شمار می‌رود، در جبهه شمالی راسته بازار نو در بازار قدیم قم قرار دارد. بازار قدیم قم قدمتی مربوط به دوره صفوی دارد و الحاقانی در دوره قاجار نیز به آن اضافه شده است.
تیمچه های متعددی در دوران قاجار در شهرهای مختلف مانند کاشان، تهران، تبریز و شیراز ساخته شد که‌ آنها فضاهایی دارای کاروانسراهای کوچک و غالبا دارای فضای میانی مسقف به منظور تمرکز مشاغل خاص بودند .
بانی تیمچه بازار قم سید محمود طباطبایی تاجر بزرگ قم بود و توسط استاد حسن قمی مشهور به معمارباشی هنرمند برجسته عرصه معماری در عهد ناصری (اوائل دوره قاجار) در سال 1301 هجری قمری طراحی و اجرا شد. ویژه ترین قسمت معماری تیمچه قم سقف سه چشمه آن است که بسیار چشم نواز است و بزرگترین سقف ضربی در ایران محسوب می‌شود.
همزمان با تیمچه بزرگ بازار قم، دو تیمچه کوچک و متوسط در همین محله احداث شد اما بعد ها برای توسعه خیابان های اطراف تخریب شدند . تیمچه بزرگ قم از ابتدا برای تجارت فرش ساخته شد. فرش از گذشته تا کنون از مهم ترین صنایع شهر قم بوده است.
تیمچه دارای دو طبقه است که در طبقه همکف آن ورودی ها و حجره های بزرگ تر پیرامون صحن میانی واقع شده و در طبقه دوم شاه نشین و حجره های کوچک فوقانی قرار دارند. علاوه بر صحن میانی در جبهه شمالی تیمچه یک حیاط و تعدادی حجره پیرامون آن دیده می‌شود .
از موارد قابل توجه در معماری فضای صحن تیمچه هماهنگی و هارمونی در به کارگیری رنگ های متنوع و تناسبات به کار رفته است که نشان از ذوق معمار دارد.
در مرکز تيمچه حوضی هشت ضلعي قرار دارد که بر مرکزيت اين فضا تأکيد و از يکنواختي فضاي کف کاسته است. کاربرد حوض صرفا جهت وضو و شست و شو و منبع آب آن از آب انبار مجاور تيمچه بوده است .
در مجموع بناهای تیمچه بزرگ قم دارای 42 حجره است که 27 حجره در طبقه همکف و تعداد 15 حجره در طبقه اول قرار گرفته اند. ابعاد حجره ها متفاوت اند اما بیشتر دارای تناسب مشابهی هستند و فرم مستطیلی دارند .
بخش شاه نشین که به محل اسکان رئیس و ناظر اصلی بنا اطلاق می‌شود، دارای ویژگی های تزئینیو معماری خاصی است مانند ظرافت مقرنس ها و اجرای دقیق تزئینات‌ آنها.
تیمچه بازار قم و به ویژه کاربندی سقف آن در زمره یکی از شاهکارهای تزئینات معماری ایران در دوره قاجار محسوب می‌شود. سقف تیمچه سه چشمه است که قسمت وسطی به دهانه 15 متر و ارتفاع 15 متر دارای دو پوشش است. طول این بخش 28 متر و بدون ستون است. چشمه میانی با بلندی و دهانه 15 متر دارای پوشش آجری ظریف و آراسته با مقرنس گچی در زوایا است. گنبد از نوع عرق چینی و پوشش زیر آن شمسه کاری با اسلوب رسمی بندی و یزدی بندی است. در این پوشش‌ها همچنین روزنه‌هایی برای تأمین روشنایی داخل بنا در نظر گرفته شده است.
منبع : مقاله ی جایگاه عناصر تزئینی تیمچه بزرگ بازار قم در عصر قاجار (سمانه وفایی- فریناز فربود)
irna.ir - iranboom.ir

مسجد امام حسن عسکری (ع)

مسجد امام حسن عسکری (ع) قدیمی ترین مسجد شهر قم است که در نزدیکی حرم مطهر حضرت معصومه واقع شده است. این مسجد از گذشته تا کنون اهمیت زیادی داشته و مورد توجه علما و مردم بوده است.
این بنا در گذشته "مسجد جامع عتیق" نامیده می‌شد. مسجد جامع عتیق که بعد ها به مسجد امام حسن عسکری موسوم شد، اولین مسجدی است که توسط اشعریان در شهر قم بنا گردید.
اشعریان پس از ورود به قم، آتشکده ای که در این شهر قرار داشت را ویران کرده و به جای آن مسجد جامع عتیق را بنا کردند. پس از آن در نزدیکی بنای اولیه مسجد جامع عتیق، در قرن سوم هجری به دستور امام حسن عسکری(علیه السلام) و به دست وکیل و نماینده آن حضرت، احمد بن اسحاق اشعری مسجد ساخته شد. احمد بن اسحاق از بزرگان علما قم و از اصحاب حضرت جواد و حضرت هادی و حضرت عسکری(عليهم السلام) بوده است.
در آن زمان دو مسجد جامع در قم بر پا بود که یکی مسجد جامع عتیق و دیگری مسجد جمعه در نزدیکی دروازه ری(درحاضر هم وجود دارد) قرار داشت. به خاطر تشابه اسمی این دو پس از مدتی نام مسجدجامع عتیق را به مسجد امام حسن عسکری تغییر دادند .
در طول سالیان و در دوره های مختلف تاریخی و معاصر این بنا بازسازی و توسعه پیدا کرد. در حال حاضر قدیمی ترین قسمت به جامانده در این مسجد، ایوان جنوبی آن است که مربوط به اواخر دوره صفویه و بازسازی که در آن زمان صورت گرفت می‌شود. در ایوان جنوبی باقی مانده گچ بری ها و آیاتی به صورت برجسته بر دیوارهای قدیمی جلوه نمایی می‌کنند و بخشی از هنر معماران قدیمی اسلامی را به نمایش می‌گذارند .
پس از بازسازی مسجد در دوره صفوی، در دوره فتحعلی شاه قاجار بر اثر سیل، مسجد متحمل صدماتی شد که از طرف "حاج حسین کدخدا" تعمیر شد. در دوره ناصرالدین شاه به سال 1286 ق "حاجی ابراهیم تاجر" در جهت غربی مسجد، شبستان و زیرزمینی بزرگی بنا نهاد و بالاخره به سال 1295 ق "حاج علی‌نقی تاجر کاشی"، بخش‌های دیگر مسجد از جمله شبستان‌های شرقی و سردر و جلوخان را نوسازی کرد.
در سال های اخیر نیز شبستان‌های زیرزمین و طبقه فوقانی آن در جانب غربی مسجد با مصالح جدید نوسازی شد. همچنین در سال 1394 بنای جدیدی به این مسجد با وسعت ۲ هزار و ۴۰۰ متر و ۷۰۰ متر بالکن اضافه شده است و به گونه ای ساخته شده که بنای قدیم و بنای جدید با یکدیگر سازگاری داشته و یک نمای واحد را نشان می‌دهند. تمام قرآن کریم به طول ۹ هزار متر در ستون ها، کناره ها، گنبد، گلدسته و مقداری در سطح زیرین شبستان جدید نوشته شده است. این مسجد دارای ۲ گلدسته بسیار با عظمت است که یکی از آن ۵۹ متر از سطح شبستان ارتفاع دارد. شبستان جدید بسیار زیبا ساخته شده و ظرفیت دو هزار نمازگذار را داشته و دارای 180 سرویس بهداشتی است.
این مسجد همواره مورد توجه و عنایت علما و بزرگان بوده و در نوع خود از مساجد منحصر به فرد در دنیای اسلام است.مسجد امام حسن عسکری(علیه السلام) دارای سه در ورودی و در حال حاضر دارای شش شبستان است که محل برگزاری نماز، جلسات سخنرانی، درس و اعتکاف است.
در قسمت شرقی مسجد درب کوچک چوبی قدیمی وجود دارد که پشت اين در قديمی انبار و سرداب نسبتاً عجيبی است. در اين سرداب شش جسد از حدود 320 سال پيش وجود داشته که البته تا اين زمان تنها فقط اسکلت‌ آنها باقی مانده و تا سال های اخیر جسدها کاملاً مکشوف و در کف سرداب قرار داشت و تنها چند رديف آجر بين‌ آنها فاصله بود تا اينکه در سال گذشته به دستور يکی از علما روی‌ آنها پوشانده شد و البته اکنون نيز عکس های‌ آنها موجود است.
در زير زمين حياط مسجد امام حسن عسکری(ع) کتابخانه نسبتاً خوبی قرار دارد که هر چند اکثر کتاب های آن حوزوی است، بيش از 4000 جلد کتاب در آن نگهداری می‌شود. البته کتاب های دانشگاهی نيز در ميان‌ آنها به چشم می‌خورد. سالن مطالعه و مخزن و ساير ملزومات کتابخانه تماماً در زير زمين قرار دارد .
منبع : isna.ir - qomshahr.ir

خانه شاکری

خانه شاکری منسوب به دوره قاجار است و در بافت قدیمی قم و در قسمت جنوبی خیابان آیت الله طالقانی رو به روی بازار قدیمی در کوی حاج عسگر خان قرار دارد. این خانه به وسعت 600 مترمربع است .
این بنا در تقاطع دو گذر قدیمی قرار گرفته و سردرب ورودی اصلی آن در نبش تقاطع است. بافت سنتی اطراف بنا تا حدود زیادی از ساخت و ساز های جدید محفوظ مانده و وجود تعدادی ساختمان با معماری اصیل هنوز در اطراف این خانه مشهود است .
ورودی اصلی بنا به صورت دو طبقه بوده و توسط آجر کاری ها و ستون های سنگی تزئین شده است. همچنین ازاره دو طرف ورودی از سنگ های یک پارچه منقوش زیبایی استفاده شده است.
پس از ورود، فضای مستطیل شکلی قرار دارد که در واقع هشتی ورودی و فضای تقسیم روابط بنا است. از این فضا وارد حیاط ساختمان می‌شویم.
خانه شاکری کاربرد مسکونی داشته که از خصوصیات بارز آن زیبایی فرم ها و تزیئنات معماری آن است. در این بنا آجر به عنوان مسالح اصلی ساخت استفاده شده است. خانه شاکری دارای تزئینات آجری، تزئینات گچی و گچ بری های هندسی، گیاهی و اسلامی و...، تزئینات کاشی کاری، تزئینات سنگی در سر ستون ها و پا ستون ها است .
سه گروه اتاق در این ساختمان وجود دارد : 1.اتاق های شمال غربی که مرتفع ترین اتاق ها هستند. شامل ئو فضای سردری و دارای زیرزمین می‌باشند. 2.اتاق های شمال شرقی که جزو قدیمی ترین اتاق ها هستند. 3.اتاق های جنوب غربی دارای زیرزمین هایی با ستون های سنگی و قوس های زیبا است و سبک تزئینات نشان می‌دهد که در دوره های متاخرتری نسبت به بقیه اتاق ها ساخته شده است و از نظر تاریخی و معماری دارای اهمیت بسیاری است.
اخیرا خانه شاکری مورد مرمت اضطراری سازمان میراث فرهنگی قرار گرفته است. این اثر در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۸۰ با شمارهٔ ثبت ۵۶۷۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید .
منبع : chtn.ir - niamag.birjand.ac.ir

خانه حاج باقر روحانی

خانه حاج باقر روحانی در محله قدیمی چهارمردان قرار دارد و مربوط به اواخر دوره قاجار است. این اثر در تاریخ ۲ آبان ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۱۰۵۶۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

خانه آیت اللّه حائری یزدی

منزل آیت الله حائری یزدی (۱۲۳۸ ه.خ - ۱۳۱۵ ه.خ) یکی از بنیانگذاران حوزه علمیه قم در بافت قدیمی شهر قم و خیابان آذر واقع شده است. خانه آیت الله حائری در نزدیکی خانه آیت الله بروجردی قرار دارد و منازل آیات عظام دیگری هم در این منطقه قرار دارد .
با توجه به فرم ساختمانی، مصالح بکار رفته و کسب اطلاع از تولیت آن بنای ساختمان متعلق به دو نسل پیش و با قدمتی نزدیک به 120 سال متعلق به اواخر دوره قاجاریه است.
ورودی بنا شامل سردری کوتاه با طاق قوسی به سبک رومی آجر است که از طریق پاگرد به حیاط مرکزی (میانسرا) ارتباط می‌یابد. کل مساحت بنا 479 مترمربع است که 360 متر آن زیربنا است. علاوه بر سرویس های بهداشتی خانه در مجموع دارای 10 اتاق که 5تای آن نسبتاً بزرگ هستند.
یکی از بخش های مهم خانه جبهه شرقی است که با بادگیری منفرد با فضای جانبی و زیرزمین مرتبط است، به علاوه اتاقهای جبهه جنوبی با ستون های سنگی شکیل ایوانش، حمام خزانه ای زیرزمین و درهای چوبی مشبک زیرزمین ها از قسمت های با اهمیت این خانه است.
از شاخص ترین بخشهای این خانه بخش اندرونی است با یک حیاط کوچک و دو اتاق که محل زندگی آیت الله حائری بوده و رضاخان پهلوی برای دیدن ایشان بدانجا رفته بود.
طراحی بنا طبیعتاً مسکونی است لیکن با بستن داربست فلزی بر روی فضای حیاط مرکزی جهت انجام مراسم مذهبی (محرم) دارای کاربردی مذهبی بوده اما اخیراً تولیت درصدد تعمیرات اساسی و دادن کاربری مدرسه به آن است.
این اثر در تاریخ ۱۸ اردیبهشت ۱۳۸۰ با شمارهٔ ثبت ۳۷۸۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
منبع : qomshahr.ir

خانه آیت اللّه بروجردی

منزل آیت الله بروجردی (1254ه.خ - 1340ه.خ) در بافت قدیمی شهر قم و خیابان آذر، جنب مسجد تاریخی اهل بیت واقع شده است. با توجه به کتیبه کاشی کاری منصوب در سردر ورودی بنا متعلق به سال ۱۳۱۲ هجری قمری و اواخر دوره قاجار است. این اثر در تاریخ ۱۱ مرداد ۱۳۸۴ با شمارهٔ ثبت ۱۲۵۴۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
ورودی بنا شامل سردری کوتاه با کتیبه کاشی کاری و آجر بری است که از طریق پاگرد چهارضلعی که اصطلاحاً هشتی و دالان نیز گفته می‌شود به حیاط مرکزی یا میانسرا ارتباط می‌یابد.
این بنا برای شخصی به نام مرحوم سید علی اکبر بلور فروش تاجر معروف قمی به سال ۱۳۱۲ ه.ق ساخته شده است. بعد از آمدن حاج عبدالکریم حائری یزدی مؤسس حوزه علمیه به قم ایشان به مدت 5 الی 7 سال در این منزل اسکان یافتند.
سپس با آمدن حضرت آیت الله بروجردی به قم در سال ۱۳۲۴ به مدت ۱۵ سال (تا زمان فوت) در این منزل به صورت مستأجر اقامت یافتند تا اینکه در سال ۱۳۳۹ ه.ق حاج مهدی صبوحی بانی مسجد مهدیه و بیمارستان مهدیه تهران این منزل را از آقای بلور فروش برای مرحوم بروجردی خریدند.
آیت الله بروجردی مالکیت بنا را ثلث مال قرار دادند که عوائد آن صرف عزاداری سیدالشهداء شود. این بنا متشکل از دو بخش بیرونی و اندرونی متعلق به زندگی خصوصی آقا بروجردی بوده است.
کل مساحت بنا ۱۲۰۰ متر مربع است که ۴۰۰ متر مربع آن زیربنا است. علاوه بر سرویس های بهداشتی این منزل در مجموع دارای ۷ اتاق است که ۲ تای آنها نسبتاً بزرگ و مابقی نسبتاً کوچکتر هستند.
شاخص ترین بخش خانه سه دری جبهه جنوب غربی است که از دو طرف به اتاقهای جانبی از طریق درهای تو در تو مرتبط می‌شود.
علاوه بر این ستونها و سرستونها به همراه ایوانهای بخش اندرونی و بیرونی بنا از قسمتهای دارای اهمیت این منزل است. مصابح بکار رفته در ساخت بنا شامل خشت، آجر و سنگ و اندود گچ است.
منبع : qomnews.ir

موزه مراجع

موزه مراجع قم با هدف آشنا ساختن مردم و زائران با سیره اجتماعی و اخلاقی بزرگان دینی در سال 1390 در خانه ای رو به روی بیت امام خمینی (ره) دایر گردید.
مکان موزه ملکی شخصی بوده که توسط سازمان میراث فرهنگی خریداری شده و 200 متر مربع وسعت دارد .
موزه مراجع تقلید در واقع بخشی از تاریخ تشیع را در مقابل دیدگان مخاطبان و علاقه‌مندان ورق می‌زند. این موزه مکتوبات و زندگی‌نامه مراجع تقلید را به نمایش گذاشته است. تاکنون لوازم شخصی برخی از مراجع اعم از عمامه، لباس های شخصی، عکس ها، کتاب ها و ... نیز در این موزه قرار گرفته است .
آثار ارایه شده در این موزه در محوریت ۱۲ نفر از مراجع و فقهای برجسته عالم شیعه از حاج شیخ عبدالکریم حائری، آیت الله کوه کمره ای، سیدمحمدتقی خوانساری، آیت الله بروجردی، امام خمینی(ره)، آیات دیگری چون اراکی، گلپایگانی، مرعشی نجفی، تبریزی، فاضل لنکرانی و بهجت است.
بخش معرفی کلی نیز به ارائه اطلاعات مختصری از 40 نفر از دیگر زعما، دانشمندان و فقهای شیعی مانند شیخ کلینی، شیخ مفید، سید رضی و سیدمرتضی می‌پردازد .
منبع : mehrnews.com - iqna.ir - hawzah.net

خانه تاریخی یزدان پناه

خانه تاریخی یزدان پناه با معماری زیبا و برجسته ایرانی در محله قدیمی باغ پنبه و در نزدیکی بازار قدیمی قم واقع شده است و قدمتی مربوط به اواخر دوره قاجار دارد. این بنای تاریخی به مساحت 884 متر و 928 متر زیربنا است و در 24 تیر 1382 با شماره ثبت 9151 در آثار ملی ثبت شده است .
در حال حاضر خانه تاریخی یزدان پناه محل رستورانی است که به شیوه کاملا سنتی در این خانه استقرار یافته است و تا 120 نفر ظرفیت پذیرایی از مهمانان را دارد. در این رستوران انواع غذاهای سنتی ایرانی و نوشیدنی های ایرانی سرو می‌شود .
عمارت یزدان پناه دارای ورودی بسیار زیبایی است که شامل سردری بلند با طاق شلجمی آجری چهار ترک با چهار ستون سنگی مدور با سرستون و پایه ستونهای حجاری شده و لب چینی هره سردر با کاشیهای کنگره ای و آجربری است که از طریق پاگرد و دالان جبهه شمال شرقی به ایوان شمالی و سپس به حیاط مرکزی (میانسرا) ارتباط می‌یابد. دیوارهای بیرونی این بنا کاه گلی بوده و فقط سردر بنا بوده که مجلل ساخته می‌شده است.
بعد از سردر وارد هشتی یا کرباس می‌شوید. این فضا و راهروهای پیچ در پیچ منتهی به حیاط‌های اندرونی و بیرونی به گونه ای می‌باشند که مانع دید افراد غریبه به خانواده می‌شده است.
در حال حاضر این عمارت در مجموع دارای هفت اتاق، سه زیر زمین و یک بادگیر و آب انبار است. اتاق‌ها در خانه یزدان پناه هر یک به نوبه خود مستقل و جداگانه هستند، اما میان آن‌ها در چوبی کار گذاشته شده تا در صورت نیاز به صورت موقت فضای بزرگتری ایجاد شود. در این خانه مانند دیگر خانه‌های اقلیم گرم و خشک اتاق‌ها گرداگرد حیاط به صورت تو درتو قرار گرفته‌اند و این خاصیت انعطاف پذیر باعث شده که تمام اتاق‌ها با درب‌هایی به یکدیگر راه یابند و این امر موجب می‌شود اتاق‌ها با یکدیگر در تبادل دمایی بیشتری باشند. همچنین به گفته اهالی محله، در زمان حضور مهمانان یا گرفتن مراسم‌های عبادی، جشن‌ها و مهمانی‌ها به وسیله این در‌ها اتاق‌ها را به یکدیگر متصل می‌کردند.
عمارت یزدان پناه همانند بسیاری از خانه‌ های ایرانی چهار فصل است. حیاط یا میانسرا، در تمام سال محیط بهداشتی مطبوعی را که از گردش آفتاب و نورخورشید حاصل می‌شود را فراهم می‌کند. اتاق های ضلع شمالی برای فصول سرد طراحی شده و زمستان نشین هستند. این اتاق ها ارتفاع کمتری داشته و پنجره های بزرگ دارند. اتاق های ضلع شمالی هم با ارتفاع بیشتر و با یک پنجره روی سقف ساخته شده اند و برای فصول گرم سال مناسب هستند .
همچنین برای خنک سازی محوطه خانه از بادگیرها و آب انبارها استفاده شده است که این آب انبارها به صورت مستقیم به وسیله قنات هایی که حفر شده بوده پر می‌شدند .
منبع : irna.ir - yazdanpanahhouse.ir