جاذبه های گردشگری

مسجد رنگونی ها

مسجد رنگونی ها در آبادان، ظاهری متفاوت از مساجدی که تاکنون در ایران دیده ایم دارد. معماری این مسجد با سبک معماری شبه قاره هند، توسط گروهی از کارگران اهل کشور میانمار که در پالایشگاه نفت آبادان کار می‌کردند، ساخته شده است.
اولین گروه انگلیسی که برای تاسیس پالایشگاه به آبادان آمدند کارکنان پالایشگاه رانگون برمه(میانمار) بودند. این گروه باخود یک عده دستیار به آبادان آوردند که عمدتا رانگونی الاصل و مسلمان اهل سنت بودند به همین دلیل پس از ورود خود به آبادان درصدد تاسیس یک مسجد بر آمدند که با موافقت پالایشگاه روبرو شد و بدین ترتیب مسجد رنگونی‌ها در سال 1299 شمسی، حدودا اواخر دوران قاجار در ساحل اروندرود(مرز آبی ایران و عراق) نقطه صفر مرزی و روبروی محله‌ی سیکلین احداث شد.
مسجد رنگونی ها دارای یک شبستان، سه در، یک محراب، چهار مناره و یک حیاط است و شباهت زیادی به معبد پنجاب هندوستان دارد. در آرایه های این مسجد از طرح های گچبری برجسته با روکش سیمانی استفاده شده است. یکی از بخش های قابل توجه این مسجد، محراب است که در میان انبوهی از اشکال هندسی و نقوش اسلیمی و هندی تزئین شده است. رنگ های گوناگون و طرح های نقش بسته بر دیوار محراب نمادی از بهشت برین است.
همچنین موزه اسناد تاریخی و خطی آبادان در مسجد رنگونی ها برپا شده است. در این موزه نسخه هایی از قرآن های خطی و همچنین اسناد تاریخی مربوط به اواسط دوره قاجار تا پهلوی اول شامل مکاتبات مالی و تجاری تجار ایرانی مقیم هندوستان و انگلستان با ایران و همچنین انواع سفته، برات، صورت ریز معاملات و نامه های تجاری نگهداری و نمایش داده شده است. این موزه در سال 1388 در مکان مسجد رنگونی ها بازگشایی شد.

موزه بنزین خانه آبادان

موزه بنزین خانه آبادان، در محل قدیمی ترین پمپ بنزین در ایران راه اندازی شده است که در سال 1306 ابتدا برای توزیع نفت سفید میان مردم ساخته شد و بعدها با روی کارآمدن اتومبیل ها، کاربری آن به پمپ بنزین تغییر کرد. این موزه به عنوان نخستین موزه از طرح موزه های صنعت نفت ایران با هدف افزایش آگاهی و اطلاعات عموم مردم به ویژه نوجوانان و جوانان با تاریخچه صنعت نفت، در دی ماه 1395 افتتاح شد.
موزه بنزین خانه، به گونه ای ساخته شده است که تداعی کننده نحوه توزیع نفت و بنزین در حدود یک قرن پیش باشد. هنگام سوخت گیری در این پمپ بنزین، ابتدا فرآورده های نفتی که در مخازن پرچ شده نگهداری می‌شد با استفاده از تلمبه های دستی به ظروف پیمانه ای منتقل مى شد و سپس بر اساس نیاز هر مصرف کننده، سوخت به وی تحویل داده می‌شد.
موزه بنزین خانه، 1856 مترمربع مساحت دارد و از یک ساختمان اصلی و دو ساختمان جانبی تشکیل شده است. مجموعه تصاویر قدیمی و ابزارهایی که در بهره برداری و توزیع بنزین استفاده می‌شد در این موزه به نمایش گذاشته شده است.
ساختمان اصلی موزه، اولین ساختمانی است که در این محل به عنوان جایگاه سوخت در حدود 100 سال پیش ساخته شد. برای راه اندازی موزه، این ساختمان به همان شکل قبل بازسازی شد. این ساختمان شش ضلعی از دو سالن کوچک تشکیل شده که در هريک اشياء خاص و منحصر به فردی ماننده بشکه، پيمانه نفت و قيف، انواع کيل و پيمانه هاي مندرج و مجموعه اي از حلب های 20 ليتری مخصوص حمل سوخت و مواد نفتی، تصاويري از جايگاه های قديمی بنزين، توزيع کنندگان سوخت که به وسيله حيواناتی چون قاطر، شتر، نفت را به نقاط دور دست مي بردند، قابل مشاهده است.
در ضلع شمال غربی موزه بنزین خانه، ساختمان دیگری با قدمت حدود 70 سال قرار دارد که زمانی به عنوان ساختمان پخش مورد بهره برداری قرار می‌گرفت و بعدها تبدیل به انباری شد. این ساختمان از چهار سرسرا تشکیل شده است. سرسرای اول به معرفی لوازم نفت سوز خانگی و صنعتی و نمونه هایی از اسکناس ها و تمبرهای صنعت نفت که به مناسبت اهمیت این صنعت چاپ و منتشر شده اند، انواع لامپ ها، گردسوز، فانوس، دستگاه خوراک پزی، اجاق فتيله ای، چراغ تلمبه اي نفتی (پريموس) می‌پردازد. سراسراي دوم به نمايش انواع بخاری، تصاوير نمونه های اصلي ظرف های روغن موتور، امشی و ديگر فرآورده های نفتی عرضه شده در جايگاه ها، روزنامه ها و آگهي های قديمی تبليغاتی و تصاوير کارگران در نظر گرفته شده است. سرسرای سوم برای معرفی و نمایش اجزای داخلی دستگاه های پمپ بنزین در نظر گرفته شده است. سرسرای چهارم نیز به فروش و عرضه محصولات فرهنگی و هنری اختصاص یافته است.
در ضلع شمال شرقي موزه، ساختمان چای خانه قرار گرفته است که بازديدکنندگان می‌توانند پس از بازديد در آنجا استراحت کنند.
محوطه موزه با درختان و گیاهان بومی آراسته شده است و 12 دستگاه پمپ بنزین قدیمی که از ابتدا تا کنون در ایران مورد استفاده قرار گرفته اند در آنجا در معرض نمایش قرار گرفته اند. این دستگاه ها در سال های مختلف توسط شرکت های خارجی متفاوت تولید شده اند. همچنین وسائل نقلیه قدیمی که سوخت این جایگاه را تامین می‌کردند نیز در محوطه موزه قرار دارند.

مجتمع تفریحی رنگین کمان

مجتمع تفریحی رنگین کمان در زمینی به وسعت 10000 متر مربع در سال ۸۷ تاسیس گردیده است. این مجتمع توریستی تفریحی دارای بخش های مختلفی نظیر شهربازی سرپوشیده، رستوران و کافی شاپ است که در طول این سال ها مورد اقبال مردم شهر قم و گردشگران قرار گرفته است.
شهربازی رنگین کمان اولین شهربازی سرپوشیده ی شهر قم است و محلی مناسب برای بازی و تفریح برای تمامی گروه های سنی است. در این شهربازی، بازی ها و بخش های متنوعی قرار دارد. فضای شهربازی با رنگ های شاد، کودکانه و با شخصیت های محبوب انیمیشنی طراحی شده است .
انواع دستگاه های بازی، ماشین برقی، اتاق بازی برای کودکان و خردسالان، استخر توپ، بسکتبال رقابتی، انواع چرخ و فلک، قطار بازی، ایر هاکی، بازی های متنوع کامپیوتری و بولینگ از جمله بازی ها و تفریحات این شهربازی است .
از بخش های دیگر مجموعه تفریحی رنگین کمان، سینمای 4 بعدی، قصر بادی و پیست کارتینگ است.
رستوران فست فود البیک و کافی شاپ هم در این مجموعه قرار دارد .

محوطه باستانی قلی درویش

محوطه باستانی قلی درویش در حاشیه جنوبی شهر تاریخی قم واقع شده است و قدمتی هفت هزار ساله را برای قم اثبات می‌کند. طبق لایه نگاری و کاوش ها در تپه قلی درویش، آثار سه دوره پیش از میلاد یعنی عصر برنز قدیم، عصر برنز جدید و عصر آهن در این محوطه مشاهده است و درواقع از 3500 پیش از میلاد تا 1200 پیش از میلاد را شامل می‌شود. همچنین آثاری از دوره ساسانی و سلجوقی نیز در این محوطه پیدا شده است .
بناهای به جا مانده از دوره عصر آهن در این منطقه به چند دسته تقسیم می‌شود : 1.واحدهای مسکونی 2.فضاهای مرتبط با فعالیت های تجاری – اداری و اقتصادی 3. فضاهای معرف کنش های آئینی – مذهبی 4. بقایای معماری نظامی (و احتمالاً سیاسی- حکومتی) 5. واحدهای معرف فعالیت های تخصصی صنعتی(فلزگری- سفالگری)
کشف یک گور خمره‌ای در این مکان و در کف یک اطاقک از جمله شواهدی است که آثار تدفین در محل سکونت را در طول عصر برنز قدیم این محوطه اثبات می‌کند و از شواهد مستند تدفین‌های خمره‌ای در حاشیه فلات مرکزی محسوب می‌شود.
محوطه باستانی قلی درویش تا پیش از گسترش سطح وسیع و کم سابقه تخریب و تسطیح در دهه های اخیر وسعتی بالغ بر 100 هکتار و ارتفاع آن حدود 20 متر بوده است. اما امروز حدود 30 هکتار از وسعت محوطه به شکل تسطیح شده بر جای مانده است .
کاوش های تپه ی قلی درویش از سال 1381 شروع شده و همچنان ادامه دارد؛ البته تا پیش از انجام کاوش‌های علمی باستان‌شناختی در این محوطه، تمام مدارک و منابع موجود پیرامون پیشینه تاریخی شهر قم بنیان این شهر را در قدیمی‌ترین حدس‌ها به دوره ساسانی و سده‌های نخستین اسلامی مربوط می‌ساخت اما لایه‌نگاری و کاوش‌های محوطه باستانی قلی درویش سابقه تاریخی و فرهنگی قم را به هزاره‌های پنجم و چهارم پیش از میلاد برد.
بر این اساس می‌توان گفت قم همواره در طول تاریخ، سرزمینی مقدس و یکی از کانون‌های اصلی مذهبی و فرهنگی فلات ایران به شمار می‌رفته است. در واقع کاوش‌های باستان‌شناسی در قلی درویش نشان داد بر خلاف فرضیات رایج، فرهنگ‌های عصر آهن از همان ابتدای ورود به فلات ایران از ساختارهای بسیار پیشرفته اجتماعی، اقتصادی و صنعتی برخوردار بوده‌اند.
کاوش‌ها و بررسی‌های باستان شناختی که در سه دهه اخیر در مناطق مختلف استان قم (به عنوان مثال تپه شادقلی خان) انجام شد به وضوح نشان داد که منطقه قم، به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی و قرارگیری در مسیر شاهراه های اصلی ارتباطات فرهنگی، بازرگانی شرق باستان، از ادوار پیش از تاریخ تا کنون حلقه ارتباط و تعامل بین مراکز و حوزه های مختلف فرهنگی ایران به شمار می‌رفت .
درحال حاضر این محوطه باستانی مسقف شده و به یک سایت موزه تبدیل شده است که می‌توانید از این محوطه باستانی بازدید کنید .
منبع : mehrnews.com - t.me/qom_miras

بوستان غدیر قم

بوستان غدیر قم از وسیع ترین و مهم ترین بوستان های قم است که دارای بخش های تفریحی و رفاهی گوناگونی است. طرح های پیشرفت و بهسازی این بوستان همچنان ادامه دارد .
بوستان غدیر قم 140 هکتار وسعت دارد و از موقعیت جغرافیایی مناسبی برخوردار است. بلوار غدیر که بوستان غدیر در آن واقع شده، یکی از مسیرهای ورودی شهر قم و مسیری برای رسیدن به روستاهای خوش آب و هوای قم است .
از جمله بخش های فعلی این بوستان عبارت اند از : پارک بزرگ آب و تاب و باغ رستوران آب و تاب، دهکده جنگلی کاج که شامل رستوران و پیست کارتینگ است، کافی شاپ، فضای سبز و پوشش گیاهی پارک جنگلی، مرکز تحقیقات گل‌ها و گیاهان زینتی غدیر
بوستان غدیر اخیرا به کمپینگ زائر در قم هم تبدیل شده است و دومین کمپینگ شهری قم (بعد از بوستان فدک) محسوب می‌شود. کمپ بوستان غدیر به مساحت 16 هکتار و دارای امکاناتی نظیر نمازخانه، سرویس بهداشتی، آبخوری، سکوی نشیمن، سیستم آتش نشانی، پارکینگ، زمین‌های بازی و... است. اطراف آلاچیق ها نیز درخت کاری شده است .
توضیحات بیشتر درباره پارک بزرگ آب و تاب و دهکده جنگلی کاج را می‌توانید در سایت مهنواز جستجو و مطالعه کنید .
طرح های گوناگون دیگری نیز برای بوستان غدیر در نظر گرفته شده است تا با استفاده از ظرفیت های مطلوب آن، به بوستان اصلی شهر قم تبدیل شود. از جمله این طرح ها عبارت اند از : راه اندازی بزرگترین شهربازی قم در بوستان غدیر، تالارهای پذیرایی، سالن های چند منظوره، دریاچه مصنوعی و ...
منبع : borna.news - qomnews.ir - qom.farsnews.com - tabnakqom.ir

موزه آبادان

موزه آبادان یکی از قدیمی ترین موزه های ایران است که در سال 1338 توسط علی هانیبال و با هزینه ی شرکت نفت ایران ساخته شد. این موزه با مجموعه آثاری از دوره ماقبل تاریخی، تاریخی و آثاری از دوره‌های متأخر تا دوره قاجاریه و نیز آثاری از هنرمندان کارگاه‌ های هنرهای سنتی فعالیت خود را آغاز کرد. آبادان شهری با موزه های متعدد و متنوع است.
ساختمان این موزه، بنایی خاص است که با الهام از معماری گنبد آرامگاه دانیال نبی در شوش استان خوزستان ساخته شده است. ساختمان موزه آبادان دارای گنبدی به ارتفاع 22/5 متر و مخروطی شکل است و این گنبد ساختمان موزه آبادان را متمایز می‌کند. به همین خاطر در سال 1393، ساختمان موزه به ثبت فهرست میراث ملی رسید.
در زمان جنگ تحمیلی ایران و عراق، به ساختمان موزه آسیب های فراوانی وارد شد اما آسیبی به آثار موزه وارد نشد چرا که این آثار در مدت زمان جنگ به مکانی امن منتقل شده بودند. ساختمان موزه آبادان پس از جنگ مدت ها در دست مرمت بود تا اینکه نهایتا در سال 1382 مجددا بازگشایی و راه اندازی گردید.
موزه آبادان دارای یک تالار اصلی و دو تالار جنبی است. تالار اصلی، محل نمایش آثار دائمی موزه از جمله آثار به دست آمده از شوش (هزاره اول قبل از میلاد) و آثار دوره صفوی و قاجاری‌است. آثار مردم‌ شناسی و نیز هنرهای سنتی در این مجموعه قرار دارد. یکی از تالارهای جنبی ‌موزه به تالار نمایشگاه های موقت اختصاص داده شده‌است و تالار جنبی دیگر را کتابخانه وسالن اجتماعات تشکیل می‌دهد. در موزه آبادان آثار مردم شناسی و آثار باستانی به معرض نمایش گذاشته شده است و ظروف سفال تاریخی و اشعار نگاشته شده بزرگان شعر و ادب پارسی بر روی دیوارهای آن قابل مشاهده است.
بت‌های مفرغی، سرگرزه‌ها، دهانه‌های اسب، مجسمه‌حیوانات (ایلام و لرستان) و ظرف کروی لوله‌دار خاکستری رنگ ساخته شده به شیوه چرخ‌ساز، نیم تنه یک زن ساخته شده از سفال به رنگ آجری، تنگ لوله‌دار با کف ساده ساخته شده به‌شیوه چرخ ساز که از شوش به دست آمده‌است و... از جمله آثار این موزه هستند.

مقبره شیخ اباصلت

مقبره شیخ اباصلت متعلق به شیخ اباصلت عبداللَّه اشعرى قمّى یکى از دانشمندان قم در قرن‌هاى نخست هجرى است. این آرامگاه توسط فرزند وی ساخته شده است و قدمت آن به دوران صفویه باز می‌گردد .
بنای مقبره شیخ اباصلت بقعه‌اى آجرى و ساده در گوشه‌اى از محوطه ای وسیع قرار دارد. نماى درون بنا با بلندى ۸ متر، چهارگوشه با گنبد قوسى آجرى و سردرى مرتفع در جانب شرق است.
ساختمان آن از خارج برجى آجرى است که ضمن تعمیرات به‌صورت هشت‌ضلعی درآمده و از داخل به شکل مربّع و به دهانه پنج و عرض چهار و ارتفاع نُه متر دارد که فاقد تزیینات هنرى و کتیبه کاشى است، امّا جاى کتیبه کاشى در کمرگاه آن نمودار است که به‌هم‌ریخته است.
در چهارگوشه بقعه، نیم طاقى بالا آورده و صورت مربّع را به فلکه‏اى تبدیل ساخته و پاطاق پوشش عرقچینى را بالابرده‌اند. گنبد بنا از خارج خودى شکل با عنقى فلکه‏اى از آجر است.
سر در بقعه، در شرق آن قرار دارد که ایوانى قدیمى است که در عصر صفویه بر بنا افزوده شد که جدار آن آجرى و پوشش هرمى دارد. لچکی‌های بالاى درگاه ورودى آراسته به کاشی‌کاری معقّلى بود که از بین رفته است.
نوشته‏ اى در این بنا دیده نمى‏شود، جز یادگارهاى قلمى اشخاص که بر بدنه راست دیوار غربى بقعه به تاریخ‏هاى قرون دوازدهم و سیزدهم رقم‌زده‌اند. این اثر در تاریخ ۱۹ اردیبهشت ۱۳۷۸ با شمارهٔ ثبت ۲۳۲۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
در مشهد آرامگاهی با نام خواجه اباصلت هروی وجود دارد که با شیخ اباصلت قمی تشابه اسمی دارند .
منبع : qomefarda.ir - shrines.blog.ir

امامزاده شاهزاده سیدعلی

شهر مقدس قم شهری است با بیش از ۴۰۰ امامزاده و بقاع متبرکه که در هیچ جای دنیا چنین تعدد امامزاده ای در یک شهر وجود ندارد و در راس این امامزادگان حرم مطهر حضرت معصومه(س) چون نگینی در مرکز این شهر مقدس می‌درخشد.
امامزاده شاهزاده سید علی از مورد توجه ترین امامزادگان شهر قم و معروف به کریم بنی هاشم هستند. درباره نسبت ایشان با امامان دو قول متقاوت وجود دارد. یکی اینکه ایشان از نوادگان حضرت عباس باشند و دیگری احتمال اینکه از نوادگان محمد بن حنفیه فرزند امام علی(ع) هستند .
وی سیدی جلیل القدر، عظیم الشأن، بزرگوار و به صاحب کرامات مشهور و معروف است که بسیار مورد توجه اهالی قم و توابع بوده و مرکز اجتماع و محل نذورات صاحبان حاجت قرار دارد. ایشان در میان مردم معروف به شاه سیدعلی است.
امامزاده سیدعلی، نوزده پسر داشت، از جمله فرزندی به نام عبیدالله که فردی شجاع و از علمای بزرگ بود و در سال 312 هجری قمری در مصر درگذشت. امامزاده عبدالمهیمن هم که در بوشهر مدفون است، فرزند عبیدالله و نوه ی امامزاده شاه سیدعلی علیه السلام است.
بنای امامزاده در جهت شمالی شهر و منتهی الیه کوی جدید خارجی دروازه ری قم واقع شده و دارای بقعه، گنبد، رواق، ایوان، صحن، آب انبار و الحاقات دیگر است.
بنای بقعه از داخل به صورت هشت ضلعی مختلف الاضلاع است که در جهات اصلی، چهار شاه نشین دارد که از هر یک دری به خارج گشوده می‌شود. در جهت جنوبی بقعه، ایوانی به ارتفاع 7 متر با ازاره کاشی کاری و جدار سفیدکاری و پوشش رسمی بندی و کاشی کاری تزئین شده است. در دو جانب ایوان، دو حجره و بر فراز آنها، غرفه های زیبایی مزین به کاشی کاری وجود دارد.
در زیر گنبد، ضریح و مرقدی قرار دارد. مرقد از پنج جهت با کاشی های خشتی عصر فتحعلی شاه پوشیده شده و دارای کتیبه ای متضمن نسب نامه امامزاده است. بر فراز بنا، گنبدی است شلجمی، سراپا آراسته به کاشی های گره سازی الوان به ارتفاع و قطر 7 متر با گردنی استوانه ای مزین به کاشی کاری معقلی با آجر و کلوکی و کاشی گرهی که در سال 1342 بازسازی و کاشی کاری شده است.
بقعه و گنبد شاهزاده سيد علي از بناهاي جناب آقاي حاج محمد آقازاده مي باشد که از تجار بلند همت و خيّر شهر قم بوده که فرشهاي گرانبهاي دارالسياده را هم وقف و تقديم آستانه نموده است.
همان طور که گفته شد این بنا بسیار مورد توجه و احترام مردم و علما بوده و محل نذوراتشان است. هرساله به مناسبت های مختلف ضریح و آستان مطهر شاهزاده سیدعلی توسط عالمان برجسته دینی غبار روبی و عطرافشانی می‌شود .
منبع : emamzadegan.ir - qomseir.blogfa.com

بوستان فدک قم

بوستان فدک قم که چندی است برای کمپینگ مسافران مناسب سازی شده، در ورودی شهرقم از طریق اتوبان خلیج فارس (قم-تهران) و در میدان هفتاد و دو تن واقع است.
بوستان فدک جزو استراحت گاه های اصلی شهر قم است و پس از توسعه امکانات از سال 1396 به عنوان اولین کمپینگ شهری زائر مورد بهره برداری قرار گرفت .
در بوستان فدک امکانات مناسبی از جمله ۳۵۰ سکوی نشیمن با ظرفیت دو هزار نفر، پنج نمازخانه مردانه و زنانه، پنج مجموعه پارکینگ، ۶ دستگاه سرویس بهداشتی، 1200 متر مربع مجموعه بازی و ۱۸ عدد آبخوری وجود دارد. همچنین مجموعه برق این بوستان ایمن سازی شده است.
در سال 1396 پارک بازیافت در بوستان فدک احداث گردید. در این پارک از مواد دورریختنی المان‌های بازیافتی ساخته شده است. به عنوان مثال درخت‌هایی از مواد دورریختنی، نیمکت‌هایی که از لاستیک، باربکیو و نمادی از پاکبان با فلزات ضایعاتی در این پارک کار شده است.
پارک بازیافت در راستای توجه به مساله بازیافت، تفکیک زباله در منازل و استفاده مجدد از مواد دورریختنی ساخته شده است. به همین منظور برای دانش آموزان در این پارک کارگاه های آموزشی در جهت ترویج فرهنگ بازیافت برگزار می‌شود. پارک بازیافت در بوستان فدک می‌تواند جذابیتی خاصی برای کودکان و نوجوانان و خانواده‌ها داشته باشد.
همچنین در سال 1396 پارک فیزیک نیز برای رشد فکری، جسمی و خلاقیت های کودکان بر مبنای مفاهیم فیزیکی در بوستان فدک راه اندازی شده است. در این پارک یادگیری مفاهیم فیزیک، مباحث جسمانی و اجتماعی در فضایی امن برای کودکان فراهم می‌شود.
پارک فیزیک با 12 آیتم آموزشی از جمله : پیچ ارشمیدس، بشقاب‌های صوتی، کار و انرژی، دوچرخه و پمپ، کوره خورشیدی، صفحه تعادل، رنگین کمان مصنوعی، تونل مه، دایره رنگ، حباب ساز، ژنراتور، چاله فضایی و... اشاره کرد که در این بوستان طراحی شده و هم اکنون در مرحله اجرا است.
منبع : mojnews.com - qom.ir

قلعه شوش

قلعه شوش، بر فراز تپه باستانی آکروپل در نزدیکی کاخ آپادانا (کاخ زمستانی هخامنشی)، حدود 100 سال پیش برای اقامت باستان شناسان فرانسوی و نگهداری از اشیا کشف شده از کاوش هایشان، ساخته شد. این قلعه که به قلعه آکروپل نیز معروف است، به معماری زندان باستیل فرانسه شباهت زیادی داشته و نقشه ای قرون وسطایی دارد.
قلعه شوش ظاهری بسیار قدیمی و تاریخی دارد اما در دوره قاجار ساخته شده است. علت ظاهر قدیمی و تاریخی این قلعه، اول معماری خاص این بنا و دوم مصالح به کار گرفته شده برای ساخت آن است. در ساخت این بنا در دیوارها و حتی کفپوش ها از آجرهای کتیبه دار و مصالح کاخ آپادانا و چغازنبیل و دیگر آثاری که در حفاری ها کشف کرده بودند، استفاده شده است.
ژان دو مورگان باستان شناس فرانسوی از سال 1276 تا 1291 به مدت 15 سال هدایت تیم باستان‌شناسان فرانسوی را در ایران و شوش بر عهده داشت. ساخت قلعه شوش به دستور او و توسط کارگران ایرانی انجام شد. به همین خاطر معماری این قلعه به بناهای قرون وسطایی و زندان باستیل فرانسه شباهت دارد. البته قلعه شوش در برخی قسمت ها دارای سبک ایرانی نیز هست چرا که سازنده آن حاج مصطفی دزفولی معمار بوده است.
پلان قلعه شوش ذوزنقه ای شکل است که قاعده کوچک آن در سمت شمال واقع شده است. دور تا دور آن را راهرویی احاطه کرده و چند ردیف اتاق‌ به سمت حیاط، بر گرد آن قرار گرفته است. تقسیم بندی کلی قلعه با دو حیاط و فضاهای پیرامون این حیاط شکل می‌گیرد. قلعه دارای سه ورودی است که یکی از آنها در حال حاضر مسدود است. قلعه شوش همانند قلاع قرون وسطی اروپا از 2 حیاط تشکیل شده که حیاط دوم مرتفع‌تر از حیاط اول است. در زیر حیاط دوم 2 تالار (زیرزمین) تعبیه شده است.
در محوطه قلعه، تعدادی از ابزارآلات مورد استفاده فرانسوی ها در اکتشافات و حفاری هایشان، به نمایش گذاشته شده است. همچنین در دامنه شمالی قلعه باغ موزه شوش قرار دارد. بقایای تاریخی به جا مانده از کاخ آپادانا نیز در باغ موزه قابل مشاهده است.

موزه شوش

موزه شوش در کنار قلعه شوش، با زیربنای 550 متر مربع، میان باغی به وسعت 14هزار مترمربع واقع شده است. شوش یکی از کهن ترین شهرهای جهان است و قدمت آن به سال های قبل از میلاد و تمدن ایلامی ها بازمی گردد. موزه شوش که یکی از مهم تربن موزه های اشیا ایران محسوب می‌شود، در سال 1345 افتتاح شده است.
ساختمان این موزه دارای شش تالار بزرگ است و آثار به نمایش درآمده در آن حاصل بخشی از حفاری های منطقه شوش و چغازنبیل است. آثار این موزه به دوره پیش از تمدن ایلام تا دوران پس از اسلام تعلق دارد. بخشی از این اشیا در باغ موزه و خارج از ساختمان موزه در معرض نمایش گذاشته شده اند.
بخشی آثار موجود در موزه شوش عبارت اند از : مجسمه‌ ها و سرستون‌ ها، ته ستون مکشوفه از سر مسجد و بردنشانده مسجدسلیمان و آپادانای شوش، تابلوهای سفالی و سنگی و خمره های سفالی، مجسمه‌ های خدایان، تزیینات دیواری سفالی، چگونگی تدفین در دوره ایلامی همراه با وسایل متعلق به فرد متوفی، پاشنه در، آجر نوشته ‌های مکشوفه از شوش و چغازنبیل، کپی سربازان گارد جاویدان و حیوانات خیالی (گریفون یا اسفنکس) به‌ صورت آجرهای لعابدار، خط نوشته‌ های عیلامی، اکدی، پارسی باستان، آرامی، سریانی و پهلوی میانه، گوی های سفالی، گل ‌میخ ‌های تزئینی سفالی، کاسه‌ های مکشوفه از حمیدیه، لوازم تزیینی، کپی از صحنه شکارگاه دیوارهای کاخ آپادانا بر روی پارچه نصب ‌شده بر دیوار موزه، کاسه ها، پیه‌ سوزها و تنگ‌ های سفالی لعابدار مربوط به قرون 3 تا 6 هجری قمری مکشوفه از شوش، قمقمه‌ ها و پیه‌ سوزهای سفالی مکشوفه از شوشتر، صحنه‌ های شکار به‌ صورت گچ‌ بری منسوب به بهرام پنجم بر روی دیوار موزه، چرخه ‌ای سنگی ارابه، مفرغ‌ های خوزستان شامل ظروف مختلف، سرنیزه، تبر، خنجر، شمشیر، بازوبند، ساق ‌بند، قطعه‌ های سرنیزه، روبین و ساغرهای تک دکمه‌ ای، کاسه، خمره‌ های نگهداری آب و ...
در باغ موزه شوش هم اشیای سنگی، کتیبه‌ ها و سنگ‌ نگاره‌ های پراکنده در اطراف محوطه باستانی شوش، به‌ صورت حفاظت ‌شده در معرض دید عموم قرار گرفته است.

کاخ آپادانای شوش

کاخ آپادانای شوش، کاخ زمستانی پادشاهان هخامنشی و کاخ اصلی داریوش یکم، در محوطه باستانی شوش واقع شده است. گرچه امروزه شبیه یک کاخ نیست و بقایای اندکی از آن باقی مانده است، اما هنوز هم نشانگر تاریخ پرشکوه ایران باستان است.
کاخ آپادانا در نزدیکی قلعه شوش و موزه شوش قرار دارد. بعد از بازدید از کاخ آپادانا با کمی پیاده روی می‌توانید از موزه شوش و قلعه شوش بازدید نمایید. بخشی از بقایای کشف شده از این کاخ در موزه شوش و باغی که این موزه در آن واقع شده، نگهداری می‌شود.
کاخ آپادانای شوش در حفاری‌های بین سال‌های 1311 تا 1314 توسط تیم باستان شناس فرانسوی، از زیر خاک بیرون آورده‌شد. همین گروه باستان شناسی برای اقامت خود و نگهداری از اشیا کشف شده شان، در کنار کاخ آپادانا، قلعه شوش را بنا کردند و در ساخت قلعه شوش از مصالح کاخ آپادانا، چغازنبیل و ... استفاده کردند. همچنین بخش مهمی از بقایای کاخ آپادانا را با خود به فرانسه بردند که در حال حاضر در موزه لوور نگهداری می‌شوند.
کاخ آپادانای شوش به فرمان داریوش بزرگ در حدود سال های 512 تا 518 پیش از میلاد بنا شده است. این کاخ در زمان اردشیر اول دچار آتش سوزی شد و در زمان سلطنت اردشیر دوم تجدید ساختمان و تعمیر یافت. اما بعد از آن، زمان تخریب کاخ آپادانای شوش مشخص نیست. البته عمر کاخ آپادانا به بیشتر از یک سده نمی‌رسد. بعد از تخریب این کاخ، پس از مدتی هم شهر دیگری بر روی بقایای کاخ آپادانا تشکیل شد و دیگر اثری از این کاخ هخامنشی نبود.
کاخ آپادانای شوش به مساحت 10 هکتار احداث شده است. معماری این کاخ مشابه تخت جمشید در استان فارس است. بررسی‌ها نشان می‌دهد این کاخ از تالار‌های متعددی از جمله حرم سرا، دروازه، کاخ پذیرایی، تالار بار عام و سه حیاط مرکزی تشکیل شده است. تزئینات داخلی کاخ آپادانا با آجر لعابدار است با طرحی از سپاه جاویدان، نیلوفر آبی و شیر بالدار. این کاخ شامل شش حیاط است که سه تای آن‌ها از سایرین بزرگ‌تر بوده و گویا روشنایی و تهویه‌ی تالار‌ها از طریق این حیاط‌ها تامین می‌شده است.
کاخ آپادانای شوش بر روی صفه ای مصنوعی بنا شده است. این صفه مصنوعی در شهری محروم از سنگ، با استفاده از آجرهای خام (خشت) ساخته شده است. داریوش در کتیبه ی خود در خصوص این کاخ می‌گوید که دستور داده بوده برای پی ها زمین را تا ژرفنایش گود کنند و خاک آن را بردارند. سنگ ستون های کاخ آپادانای شوش بر طبق نوشته های داریوش، از روستایی به نام ابیراد واقع در ایلام آورده شده است. توده های بزرگ سنگ که بی تردید به صورت الوار تراشیده و بریده شده بوده، به وسیله طراده هایی حمل و نقل می‌شده است که گاوهای کوهی تنومد‌ آنها را می‌کشیده اند.

آرامگاه دانیال نبی

شهر تاریخی شوش با آرامگاه دانیال نبی، یکی از پیامبران بنی اسرائیل در قرن هفتم پیش از میلاد، شناخته می‌شود. بنای مقبره دانیال نبی از تمام نقاط شوش قابل مشاهده است و معماری مخروطی شکل این گنبد جلوه خاص و متفاوتی را برای شهر به وجود آورده است.
حضرت دانیال، حاکم تمام سرزمین بابل بودند و پس از فتح بابل توسط کوروش کبیر پادشاه هخامنشی، به همراه گروهی از یهودیان ایران مهاجرت کرده و تا پایان عمرشان در ایران و شوش زندگی می‌کنند. پس از فوت ایشان، به رسم بزرگان آن زمان جسد آن بزرگوار را به صورت مومیایی شده در آرامگاهش قرار می‌دهند.
در سال شانزدهم هجری قمری، یعنی پس از اینکه آخرین جنگ بین سپاه اسلام و ایرانیان (جنگ شوشتر یا جنگ هرمزان) به پایان رسید. فرمانده سپاه اسلام حین بازگشت جسد مومیایی شده‌ای را می‌بیند و از مردم سؤال می‌کند. مردم که از مقام و مرتبه حضرت آگاهی نداشته‌اند می‌گویند چیزی نیست که به درد شما بخورد این جسد را هر وقت ما احتیاج به باران داشته باشیم جسد را از آلونک بیرون می‌آوریم و به حکم خداوند باران می‌بارد و هر وقت آن را داخل می‌بریم باران تمام می‌شود. به همین خاطر دانیال نبی به پیامبر باران نیز منتسب شده اند.
فرمانده سپاه اسلام به خلیفه وقت نامه می‌نویسد که جسدی مومیایی شده در شیشه‌ای بلورین در منطقه شوش پیدا شده است. خلیفه از شناسایی آن عاجز می‌ماند به نزد حضرت علی (ع) می‌روند و جریان را سوال می‌کنند. حضرت علی(ع) می‌فرماید که این جسد برادرم حضرت دانیال است و دستور می‌دهد که به روش مسلمین غسل می‌کنند و سپس کفن کنند و رو به قبله دفن کنند. همچنین دستور دادند آب رودخانه را از روی قبر عبور دهند تا نگهبانی باشد برای قبر تا دست کسی به آن نرسد.
در سال 1249 شمسی پس از سیلی که بنای آرامگاه دانیال نبی را تخریب کرد، فردی روحانی به اسم جعفر شوشتری دستور داد تا برای این پیامبر آرامگاهی جدید ساخته شود. به علت وقوع سیل و ویرانی در آن زمان، به درستی مشخص نشده است که بنای اولیه آرامگاه به چه صورت بوده و چه کسانی آن را ساخته بودند.
روی بنا گنبدی مخروطی شکل با فرم پله‌ای ساخته شده که از معماری بومی منطقه الهام گرفته است. گنبد آرامگاه دانیال نبی که ویژه ترین بخش این بنا است، اورچین و دو پوسته است و در حدود 20 متر ارتفاع و حدود 5 متر قطر دارد که در آن از تقسیم نیروها به‌ وسیله آهیانه استفاده شده تا عمر گنبد افزایش پیدا کند. گفته می‌شود که این گنبد در سال 1297 خورشیدی در دوره قاجار ساخته شده است.
داخل بنا، در قسمت ضریح دیوارها آینه کاری شده و بقیه قسمتها کاشی کاری شده اند. این آرامگاه دو حیاط دارد که در وسط حیاط اصلی اش حوض و در اطراف آن اتاق هایی برای استراحت زائران قرار داده شده است. سمت غربی آرامگاه پوشیده از کاشی ‌کاری‌های ایرانی اسلامی است و در سمت شرقی آن دو مناره به ارتفاع حدود 10 متر در دو طرف قرار گرفته است. طبق چیزی که بر روی مناره ها حک شده قدمت‌ آنها به سال 1330 هجری قمری (1291 خورشیدی) برمی گردد.

معبد هندوها

پرستشگاه هندوها یا معبد هندوها یکی از آثار تاریخی و در عین حال جالب توجه شهر بندرعباس است که در خیابان امام خمینی و روبروی بازار روز قرار دارد. ساختمان این معبد، در سال ۱۳۱۰ ه. ق. در زمان حکومت محمد حسن خان سعدالملک حاکم وقت بندرعباس، از محل جمع آوری هدایای هندوها، توسط تجار هندی ساخته شده‌است.
اساس ساختمان این معبد عبارت است از یک اتاق چهارگوش میانی که بر روی آن گنبدی قرار گرفته‌است. سبک معماری این گنبد را مقرنس‌های پیرامونی آن نه تنها از دیگر گنبدهای موجود در سواحل خلیج فارس، بلکه از گنبدهای سراسر ایران متفاوت می‌سازد. طرح این بنا کاملاً از معماری معابد هندی متإثر است. این معبد از جمله نشانه‌های معدود تاریخی بندرعباس است که توجه هر تازه واردی را به خود جلب می‌کند و امروزه در کنار یکی از خیابان‌های اصلی شهر قرار گرفته‌است.
این معبد برای نیازهای هندوهای مقیم شهر بندرعباس که از سال‌های ۱۳۰۰ تا ۱۳۴۴ هـ ‎/ ش سکونت داشته و به کارهای تجاری می‌پرداختند ساخته شد که یکی از نقطه‌های مهم ارتباط فرهنگی و هنری میان ایران و هند است.

امامزاده باوره (بوره)

امامزاده باوره یا بوره در روستای فردو بخش کهک شهرستان قم واقع شده است. این امامزاده بر فراز کوهی در 6 کیلومتری جنوب روستای فردو و در باغ باوره قرار دارد.
ساختمان امامزاده از خشت و سنگ ساخته شده و بر فراز آن، گنبد خشتی ای به دور از هرگونه کاشی کاری و تزیین احداث گردیده که حکایت از سادگی و صمیمیت می‌کند. زیارتگاه شامل دو بقعه است که هر یک مدفن دو امامزاده به نامهای محمد و حسین، حلیمه خاتون و زینب خاتون از نوادگان امام کاظم (علیه السلام) هستند. در میان هر بقعه دو صندوق منبت کاری شده بر روی قبور نصب شده که از آثار هنری سده یازدهم هـ. ق به شمار می‌رود.
بقعه به شکل مستطیل و به ابعاد 16×6 متر با دو رواق روباز است که اولى به صورت هشت ضلعى و دومى به صورت عرقچینى است. درِ بقعه از جانب شمال باز مى‏شود و درى نیز در جانب جنوب دارد که به نظر می‌رسد در گذشته شامل دو اتاق متصل به هم بوده که در سالیان اخیر، دیوار حایل برداشته شده است.
اطراف امامزاده با انواع درختان گردو و سنجد و صنوبر آباد شده است که بر صفای امامزاده می‌افزاید و محلی برای استراحت گردشگران و زائران فراهم می‌آورد.
روستای فردو یکی از روستاهای قدیمی، خوش آب و هوا و ییلاقی استان قم است که از جاذبه های طبیعی فراوانی برخوردار است.
در سال های اخیر اقداماتی جهت توسعه و فضاسازی این امامزاده صورت گرفته است. این بناى زیبا و کوچک به شماره 11506 و در تاریخ 24/12/1383 به ثبت آثار ملّی و تاریخى رسیده است.
منبع : aksestan-man.blogfa.com - shrines.blog.ir

امامزاده شاهزاده اسماعیل قم

آستان مقدس امامزاده شاهزاده اسماعیل قم در دامنه ارتفاعات روستای بیدقان بخش کهک واقع شده است. این بقعه در فاصله تقریبی 51 کیلومتری جنوب شرقی شهر قم قرار دارد که زیارتگاه سه تن از امامزادگان به اسامی شاهزاده اسماعیل و فرزندش حمزه از نوادگان علی ابن جعفر(ع) و شاهزاده محمد از نوادگان امام کاظم(ع) است.
امامزاده شاه اسماعیل یکی از امامزادگان پر بازدید استان قم است. این امامزاده اعتبار زیادی نزد مردم قم در دوران قدیم داشت و بسیاری از افراد برای ادای نذر و قربانی به این مکان مراجعه می‌کردند. از زمان‏هاى قدیم، مخصوصاً در روستاهاى هم‏جوار، گله داران منطقه، یک گوسفند جهت سلامتى گله ی خود نذر امامزاده شاهزاده اسماعیل مى‏کردند و عشق و علاقه زیادى به آستان وى داشتند و این رسم هنوز بین گله داران پا برجاست که نشان از محبّت ویژه‌ آنها به امامزاده اسماعیل دارد.
سابقا به جهت دورى و کوهستانى بودن مسیر امامزاده، زائران کمى به حرم امامزاده اسماعیل مشرف مى‏شدند اما امروزه، به جهت آسفالت شدن مسیر امامزاده، خوش آب و هوا بودن منطقه و باز سازى و توسعه، این امامزاده به یکی از جاذبه های گردشگری مهم استان قم تبدیل شده و به خصوص در روزهاى پنج شنبه مملّو از جمعیت است.
طبیعت زیبای روستای بیدقان با رودخانه ای که از میان این روستا می‌گذرد، کوه ها و بافت قدیمی روستا باعث جذب گردشگران به این منطقه شده است.
بقعه امامزاده شاه اسماعیل از بناهاى تاریخى استان قم و داراى درهاى نفیس و کاشى‏هاى عالى و صندوق منبّت روى مرقد است و شامل بقعه، گنبد، رواق، صحن و مسجد است.
قدمت این بنا مربوط به قرن هفتم هجرى است و بانى اولیّه آن نامعلوم مى‏باشد. با توجّه به کاشى‏هایى که در آن مزار به کار رفته، مخصوصاً کاشى‏هایى که داراى صورت سه سوار مغول است، مى‏توان ادّعا کرد که بانى بقعه مزبور از امراى دولت هلاکوخان و یا خواجه نصیر الدّین طوسى قمّى، وزیر وى بوده است.
در متن این کاشى‏ی ها، تصویرى برجسته از سه سوار است که مارى را در زیر پا مى‏کوبند و کبوترى را بر فراز سر دارند. در حاشیه آن‌ها نیز کتیبه‏اى متضمن سوره های کوچک قرآن، مانند سوره مبارکه اخلاص و در پایان، تاریخ 668 هـ. ق یا ابیاتى از شاهنامه با تاریخ 661 هـ. ق دیده می‌‏شود.
کاشی های مزبور به همراه کاشی های دیگر به جا مانده از بنا با نقوش برجسته طاووس، لک لک و طوطى که در قسمت بالاى ازاره بکار رفته بودند، در موزه آستانه مقدس حضرت معصومه نگهداری می‌شود.
مصالح اصلی به کار رفته در این بنا سنگ و گچ است و بسیار مستحکم ساخته شده است. نقشه بنا از خارج، برجى و از داخل به صورت چهار ضلعى متساوى به دهانه 50/5 و ارتفاع 9 متر مى‏باشد. جدار داخلى بقعه سفیدکارى و تهى از تزیینات کاشى و گچ‏برى است، جز شاه‏نشین جانب شمالى که داراى تزیینات کاشى‏کارى دوره‏هاى بعد است.
در این بقعه، دو مرقد دیده مى‏شود، یکى بزرگ در وسط و دیگرى کوچک در زاویه شمال شرقى مجاور پلّه شاه‏نشین شمالى. مرقد اصلى، مدفن دو تن، شاهزاده اسماعیل و فرزند وى شاهزاده حمزه است و مرقد کنارى منتسب به شاهزاده محمّد بن موسى الکاظم است. البته مردم محلی مرقد کوچک را از آن امامزاده حمزه می‌دانند.
بر فراز بقعه، گنبدى است که احتمالا در آغاز امر، عرق‏چینى یا کلاه‏خودى شکل و سنگ پوش بوده اما در عصر شاه اسماعیل اوّل صفوى، هنگام تعمیر صورت آن را به هرمى شانزده ترکى تبدیل ساخته‏اند. این گنبد به قطر هشت و ارتفاع 9 تا 10 متر، آراسته به کاشى‏هاى دوالى فیروزه‏اى دورة صفوى بود که به مرور زمان، عمده آن‌ها ریخته و اخیرا بازسازى و کاشى‏کارى شده است. تمام اضلاع گنبد داراى کتیبه‏اى به خطّ بنایى با عبارات اللَّه، محمّد و على می‌‏باشد.
بنای امامزاده شاهزاده اسماعیل دو بار، یک مرتبه درسال920هـ. ق و در عهد سلطنت شاه اسماعیل و بار دوّم در سال 1214 هـ. ق و در دوره ی فتحعلى شاه تعمیر و تزیین گردیده است. منبری در امامزاده به تاریخ 922 هـ. ق قرار دارد و تزیینات زیبایى بر آن به چشم می‌خورد. تعدادى از درهاى بنا نیز احتمالاً متعلّق به همین تاریخ است. هم‏چنین درگاه بقعه از رواق، کاشی ‏کارى زیبایى از دوره قاجارى کار شده که داراى کتیبه‏ هاى زیادى است.
امامزاده داراى سه در ورودى است که درهاى جنوبى و شمالى آن در ایوان‏هاى طرفین گشوده مى‏شوند و تنها درِ غربى آن داخل رواقى طولانى که میان گنبد با صحن است، باز مى‏ گردد.
منبع : mehrnews.com - shrines.blog.ir - qomchto.ir

امامزاده حمزه (ع) قم

یکى از بقاع مشهور استان قم، آرامگاه امامزاده حمزه معروف به شاه حمزه، واقع در خیابان طالقانى (آذر) قم، روبروی میدان کهنه و داخل کوچه مى ‏باشد که مورد توجّه اهالی و مزار عمومى و محلّ قسم خوردن و قسم دادن متخاصمین در امور حقوقى بلکه جزایى در گذشته بوده است. این بنا شامل حرم، رواق‏هاى مجلّل، ایوان، کفشکن و حجره‌های متعدّد و مختلف مى‏ باشد که هر کدام در تاریخ‌هاى گوناگون ساخته و تعمیر یا اضافه شده ‏اند .
در مورد شخص مدفون در این بقعه اختلافاتی وجود دارد و به اعتقاد برخی این شخص حمزة بن موسى (ع) است که برادر بزرگوار امام رضا (ع) مى‏ باشد، که صحیح نیست .
درباره محل دفن جناب حمزه بن موسي (ع) مورخين شيعه به اختلاف افتادند و براي آن حضرت پنج موضع را ذکر کرده اند : 1ـ شيراز. 2ـ ترشيز (کاشمر). 3ـ سيرجان (کرمان). 4ـ قم (خيابان آذر) 5ـ در شهر ري (جوار عبدالعظيم حسني)
در این بقعه مرقد مطهر امام زاده حمزه از نوادگان امام کاظم علیه السلام قرار دارد که بنا بر تصریح علمای انساب، وی در جوار مرقد پدر بزرگوارش حسین و جد ارجمندش احمد بن اسحاق دفن گردیده است که به دلیل شهرت و فضیلت فراگیرش، مجموعه مراقد مزبور، به نام وی معروف شده است. بنابراین نسب شریف امامزاده سیدحمزه (معروف به شاه حمزه) با شش واسطه به امام هفتم (علیه السلام) منتهی می‌شود که از قرار ذیل است :
حمزه فرزند ابوعبدالله حسین فرزند احمد فرزند اسحاق فرزند ابراهیم عسگری فرزند موسی ابو السُبحه فرزند ابراهیم مرتضی فرزند امام کاظم علیه السلام.
بنای ساختمان بقعه به شهادت سبک بنا از آثار قرن هشتم است مضافاً بر اینکه لوح کاشی ای موجود است که مربوط به عصر شاه طهماسب صفوی تزیین و تعمیر کلی و اساسی یافته است. بر فراز بقعه مورد نظر گنبدی است که یکی از عجیب ترین گنبد هایی است که در ابنیه های ایرانی دیده شده. گنبد صدفی شکل که از ترکیب یک گنبد کم خیز و یک فرم مخروطی به وجود آمده. این گنبد از آثار مرحوم اتابک اعظم در سال 1301 هـ ق است که هم زمان با بنا، گلدسته های بلند و ایوان آئینه و صحن بزرگ فاطمه معصومه (علیها السلام) ساخته شده است. سبک ساختمان آن از ابتکارات مرحوم استاد حسن معمار قمی است. مجموعه ای از اشکال هندسی و گوناگون گنبدسازی از عرقچینی و کروی و شلجمی توأم با استوانه ای و مضلع و مخروطی .
ارتفاع گنبد از سطح بام حدود هشت و نیم متر و سراپا مزیّن به کاشی های گرهی و احیاناً دوالی فیرزوه فام است دربهاى ورودى به داخل حياط از ضلع شرقى و غربى به طور قرينه تعبيه شده است. حياط بقعه مستطيل شکل است و در دور آن طاق نماهايى تعبيه شده که کلاً داراى طاق رومى هستند در ضلع جنوبى روبروى درب ورودى حرم محوطه ايوانى شکلى به صورت شاه‌نشين وجود داردکه دو ستون در وسط و دو نيم ستون در طرفين آن قرار دارد و نوع طاق آن رومى است. ستون‌ها يک پارچه و از سنگ است.
يکى از تزئينات بسيار جالب دراین بقعه ايوان ورودى به حرم است. در بدنه ايوان و در زير پايه قوس يک رديف کتيبه بر روى زمينه لاجوردى وجود دارد که انتهاى آن تاريخ ۱۳۰۱ هـ.ق را که تاريخ احداث بنا باشد نشان مى‌دهد. ديوارهاى ايوان داراى کاشى‌هاى شطرنجى سفيد بر زمينه لاجوردى است و بيش‌تر اين نوع کاشى‌ها از نوع کاشى قاجارى است. سقف حرم به صورت حلزونى يا ترکيبى از مخروطى و گنبدى است که در رأس‌ حالت مدور پيدا کرده است تمامى روى آن با کاشى آبى‌ رنگ پوشانده شده است. در قسمت زير گنبد از داخل مقرنس‌سازى بسيار جالبى که با گچ انجام شده به چشم مى‌خورد. اطراف مقبره را صندوقى مشبک گذارده‌اند که از سطح زمين‌ حدود ۲/۵ متر بالاتر است پيرامون آن کتيبه‌هاى کاشى در هر چهار طرف تعبيه شده است.
درجانب شرقی بقعه ایوانی است باشکوه از آثار صفویه که از تزئینات کاشی آن توسط اتابک تعمیر بعمل آمده است که به کاشیهای الوان مزین شده و رو به خرابی است. در مدخل همین ایوان به روضه مطهر دربی مشاهده می‌شود که بسیار زیبا و کنده کاری شده که توسط مرحوم احمد تکیه بازار در سال 1350 هجری قمری به این بقعه متبرکه وقف گردید.
بقعه شاهزاده حمزه از سه جهت شمالی و جنوبی و شرقی محاط به سه صحن و از جانب غربی محدود به رواق یا حسینیه است .
دیوارها و سقف حرم به تازگى آیینه کارى شده است و جلوه‏اى خاص به حرم مطهّر داده است .
این بناى زیبا به شماره 2318 و در تاریخ 19/2/1378 به ثبت آثار ملّی و تاریخى رسیده است .
منبع : emamzadegan.ir - shrines.blog.ir - qom.oghaf.ir

مسجد اعظم قم

مسجد اعظم معروف به مسجد آیت الله بروجردی در جبهه غربى آستانه مقدسه حضرت معصومه (س) به سعى و اهتمام آيت‌‌ الله بروجردى در سال ۱۳۷۴ هجرى قمرى توسط استاد «حسين بن محمد معمار» معروف به «لرزاده» بنا گرديد. مرقد آيت الله بروجردي در همين مکان قرار دارد .
ساخت این مسجد عظیم 7 سال به طول انجامید و 8 میلیون تومان به پول آن زمان هزینه برداشت.
اين مسجد که به دليل عظمت و بزرگي، مسجد اعظم نام گرفته از جمله مساجد سه ايواني است. اين مسجد عظيم مشتمل بر يک مقصوره وسيع، گنبد مرتفع، ايوان معظم، دو گوشوار، چهل ستون، کتابخانه جامع و ساير بيوتات است. در بناي اين مسجد تلفيقي از سبک قديم با اسلوب ساختماني جديد به کار رفته و مقصوره و گنبد و گلدسته ها به سبک باستاني و سبک کنوني، ولي چهل ستون ها با نقشه روز بنا شده است .
مقصوره اين مسجد که از نظر وسعت و زينت در عالم اسلام کم نظير و حتي بي نظير است، تمامي آراسته به کاشي کاري معرق بالاي ازاره مرمري است .
معمار مسجد براي استحکام گنبد، استخوان بندي و اسکلت آن را با مفتول به پاداشت و در سربند مفاصل آن با اکسيژن جوشکاري به عمل آورد و سپس از هرطرف، اين اسکلت فلزي را با آجر پوشاند. به اين ترتيب طرفين آن از داخل و خارج، جداري به قطر چهارده آجر، هر طرف هفت رديف با ملاتي که متشکل از سيمان، آهک و ماسه بود، پوشيده شد. ازاين رو عمر اين مسجد را تا هزار سال پيش بيني نموده اند .
شبستانِ گنبددارِ مسجد که سراسر مزين به کاشي هاي معرق است، در ضلع جنوبي صحن قرار دارد و از طريق مسيرهاي جانبي به دو شبستان ستون دار شرق و غرب مرتبط است .
مجموعه مسجد اعظم از سمت شرق با مسجد بالاسر و صحن عتيق حرم حضرت معصومه (س) و از غرب به خيابان ساحلي رودخانه و از جنوب به خيابان موزه مرتبط است .
مسجد فوق یکی از قدیمی ترین، بزرگترین و بی گمان زیباترین بنای تاریخی فقیه برجسته حضرت آیت الله العظمی حاج آقا حسین طباطبایی بروجردی در قم است. تاسیس کتابخانه ای در ضلع غربی مسجد، دیگر یادگاری آن مرحوم فقید است .
این بنای زیبا همه روزه پذیرای جمعیت زیادی از زوار برای برپایی نماز است. مجاورت بارگاه ملکوتی حضرت معصومه (ع)، معماری بی نظیر و تدریس درسهای سنگین حوزه توسط مراجع بزرگ حوزه، ازجمله عللی است که این مسجد عظیم را حائز اهمیت می‌کند .
این مسجد بزرگ که امروزه مرکزیت حوزه مقدسه است، دارای مساحت 12 هزار متر مربع است. در گذشته به دلیل نبودن مکانی مناسب برای برپایی نماز جماعت، برگزاری مراسم اعیاد، و فیات و محصور کردن این بارگاه ملکوتی با قبرستانهایی در اطراف آن، از دیگر انگیزه های دستور ساخت چنین مسجد باشکوهی، توسط مرحوم آیت الله العظمی حاج آقاحسین طباطبایی بروجردی بود.
گنبد مسجد با مساحتی قریب 1460متر و ارتفاع 24 متر، گنبد بسیار بزرگی در دنیای شیعه است. کاشی کاری محراب و گنبد که از آثار قدیم کاشی کاری در ایران است خود، میراث فرهنگی امروز است. مرقد مطهر ایشان نیز در ضلع غربی مسجد اعظم بنا بر سفارش و وصیت ایشان واقع شده است. آیت الله علوی بروجردی سبط بزرگوار ایشان در این باره می‌فرمایند : این مکان قبلاً خانه کوچکی به مساحت 60 متر مربع بود که از مال شخصی آیت الله بروجردی خریداری شده و بعد از مشخص نمودن محل دفن خود، باقی زمینها را وقف مسجد نمودن د. و همیشه می‌فرمودند: "ازآنجاکه این مکان راهروی ورود به حرم مطهر است، مرا در این مکان دفن کنید تا خاک کفش زوار، روی قبر من باشد. "
آیت الله بروجردی بر این باوربودند که "در جوار کریمه اهل بیت (س) باید مسجدی هم شأن مسجد گوهرشاد نسبت به بارگاه حضرت رضا(ع) وجود داشته باشد."
این مسجد امروزه مهمترین مرکز تدریس در حوزه علمیه قم است. جلسه تدریس حسین وحید خراسانی و مکارم شیرازی هر روزه در این مسجد برگزار می‌شود .
امروزه به دلیل طرح‌های توسعه حرم حضرت فاطمه معصومه، مسجد اعظم جزئی از حرم شده‌است .
منبع : پایگاه ویکی شیعه - fa.wikipedia.org - پایگاه تبیان

بیت النور

سرای «موسی بن خزرج » که حضرت معصومه (س) چند صباحی در آنجا به سر برد، به مدرسه «ستیه » معروف است. این سرا در محله «میدان میر» وسط شهر قم در یکی از محله های قدیمی بود و عبادتگاه آن حضرت به نام «بیت النور» در وسط آن، قرار داشت.
موسی بن خزرج پس از رحلت آن بانوی گرانقدر، محراب ایشان را به همان حال باقی گذارد، و دیگر نقاط خانه خویش را نیز به احترام ایشان، مسجد کرد. اصل محراب فاطمه معصومه (س) که در نزد عوام به «تنور» مشهور است تاکنون پابرجاست و مردم از قدیم الایام تاکنون برای تبرک و خواندن زیارت و دعا بدان جا می‌روند. محراب مزبور که غرفه کوچکی بیش نبوده، تجدید بنا شده و به صورتی زیبا در آمده است. و در کنار آن، مدرسه ای برای طلاب علوم دینی ساخته شده که به «مدرسه ستیه » معروف است. نیز در ضلع غربی و و جنوبی آن، مسجدی بنا گردیده است.
ولادت آن حضرت در روز اول ذیقعده سال ١٧٣ هجرى قمرى در مدینه منوره واقع شده است. دیرى نپایید که در همان سنین کودکى مواجه با مصیبت شهادت پدر گرامى خود در حبس هارون در شهر بغداد شد. لذا از آن پس تحت مراقبت و تربیت برادر بزرگوارش حضرت على بن موسى الرضا (ع) قرارگرفت .
در سال ٢٠٠ هجرى قمرى در پى اصرار و تهدید مأمون عباسى سفر تبعید گونه حضرت رضا (ع) به مرو انجام شد و آن حضرت بدون این که کسى از بستگان و اهل بیت خود را همراه ببرند راهى خراسان شدند .
یک سال بعد از هجرت برادر، حضرت معصومه (س) به شوق دیدار برادر و ادای رسالت زینبی و پیام ولایت به همراه عده اى از برادران و برادرزادگان به طرف خراسان حرکت کرد و در هر شهر و محلى مورد استقبال مردم واقع مى شد .
این جا بود که آن حضرت نیز همچون عمه بزرگوارشان حضرت زینب(س) پیام مظلومیت و غربت برادر گرامیشان را به مردم مؤمن و مسلمان مى رساندند و مخالفت خود و اهلبیت (ع) را با حکومت حیله گر بنى عباس اظهار مى کرد. بدین جهت تا کاروان حضرت به شهر ساوه رسید عده اى از مخالفان اهلبیت که از پشتیبانى مأموران حکومت برخوردار بودند، سر راه را گرفتند و با همراهان حضرت وارد جنگ شدند، در نتیجه تقریباً همه مردان کاروان به شهادت رسیدند، حتى بنابر نقلى حضرت(س) معصومه را نیز مسموم کردند .
به هر حال، یا بر اثر اندوه و غم زیاد از این ماتم و یا بر اثر مسمومیت از زهر جفا، حضرت فاطمه معصومه (س)بیمار شدند و چون دیگر امکان ادامه راه به طرف خراسان نبود قصد شهر قم را نمود. پرسید : از این شهر«ساوه» تا «قم» چند فرسنگ است؟ آن چه بود جواب دادند، فرمود : مرا به شهر قم ببرید، زیرا از پدرم شنیدم که مى فرمود : شهر قم مرکز شیعیان ما است .
بزرگان شهر قم وقتى از این خبر مسرت بخش مطلع شدند به استقبال آن حضرت شتافتند ; و در حالى که «موسى بن خزرج» بزرگ خاندان «اشعرى» زمام ناقه آن حضرت را به دوش مى کشید و عده فراوانى از مردم پیاده و سواره گرداگرد کجاوه حضرت در حرکت بودند، حدوداً در روز ٢٣ ربیع الاول سال ٢٠١ هجرى قمرى حضرت وارد شهر مقدس قم شدند. سپس در محلى که امروز «میدان میر» نامیده مى شود شتر آن حضرت در جلو در منزل «موسى بن خزرج» زانو زد و افتخار میزبانى حضرت نصیب او شد .
آن بزرگوار به مدت ١٧ روز در این شهر زندگى کرد و در این مدت مشغول عبادت و راز و نیاز با پروردگار متعال بود. محل عبادت آن حضرت در مدرسه ستیه به نام «بیت النور» هم اکنون محل زیارت ارادتمندان آن حضرت است .
سرانجام در روز دهم ربیع الثانى و «بنا بر قولى دوازدهم ربع الثانى» سال ٢٠١ هجرى پیش از آن که دیدگان مبارکش به دیدار برادر روشن شود، در دیار غربت و با اندوه فراوان دیده از جهان فروبست و شیعیان را در ماتم خود به سوگ نشاند. مردم قم با تجلیل فراوان پیکر پاکش را به سوى محل فعلى که در آن روز بیرون شهر و به نام «باغ بابلان» معروف بود تشییع نمودند .
پس از دفن حضرت معصومه(س) موسى بن خزرج سایبانى از بوریا بر فراز قبر شریفش قرار داد تا این که حضرت زینب فرزند امام جواد(ع) به سال ٢۵۶ هجرى قمرى اولین گنبد را بر فراز قبر شریف عمه بزرگوارش بنا کرد .
منبع : adineayask.ir - hawzah.net - ahlolbait.com -

امامزادگان چهل اختران

چهل اختران مقبره جمعی از سادات و امامزادگان واقع در خیابان آذر است که در سابق مرکب از سه بنای چهل اختران، شاهزاده زید و موسی مبرقع بوده است ولی اکنون از مجموعه نورهای به هم پیوسته آنان تشکیل یافته و زیارتگاهی مشترک را به خود اختصاص داده است. این زیارتگاه در میان مردم به نام " چهل اختران " یا " چهل دختران " شهرت دارد .
در این مکان مقدس، موسی مبرقع فرزند امام محمدتقی (علیه السلام) از امامزادگان معروف شهر به خاک سپرده شده است. وی نخستین کس از سادات رضویه است که در سال ۲۵۶ هجری قمری (در ۴۲ سالگی) به توصیه امام هادی(ع) روانه قم شده و در خانه ابوخالد اشعری (از اصحاب امام رضا) ساکن می‌شود و در این شهر باقی مانده است تا به ترویج دین بپردازد و پاسخ‌گوی سوالات و شبهات مردم باشد تا جایی که تمام سادات رضویه را از نسل ایشان می‌دانند .
نقل است ایشان همچون حضرت یوسف(ع) دارای چهره زیبایی بودند تا جایی که هنگام عبور از بازار مردم دست از کسب و کار خود برداشته و به آن حضرت خیره می‌شدند به همین دلیل، برقع (روی بند) به صورت می‌زدند تا مبادا باعث گناه کسی نشوند، به همین دلیل به موسی مبرقع(ع) [برقع پوش] معروف شدند .
پس از گذشت چند سال از حضور این امامزاده بزرگوار در قم، دختر و خواهران ایشان (زینب، ام محمد و میمونه) نیز به قم می‌ آیند و طی ۴۰ سال حضور در این شهر مذهبی، به طور مرتب به زیارت عمه‌شان حضرت معصومه(س) مشرف می‌شوند و نسبت به بازسازی گنبد و حرم حضرت معصومه(س) اقدام می‌کنند .
امامزاده موسی در سال 296 (هـ.ق) از دنیا رحلت نموده و در منزل خویش مزار کنونیش در مقبره چهل اختران دفن گردیده است. در جوار قبر موسی، امامزادگانی چون (محمد) و (زینب) دو فرزند بزرگوار موسی مبرقع (ام کلثوم)، (فاطمه)، (بریهه)، (ام سلمه) و (احمدبن محمد بن احمد بن موسی) از نوادگان آن بزرگوار؛ شاهزاده (زیدبن علی) از نوادگان سیدالساجدین (علیه السلام) نیز به خاک سپرده شده اند.
در صحن بزرگ این مجموعه سه زیارتگاه به اسامی امامزاده موسی مبرقع (ع)، چهل اختران و امامزاده زید (ع) قرار دارد. در بقعه چهل اختران تا هنگام تألیف تاریخ قم به سال 378 هجری قمری چهارده تن از سادات رضویه از خاندان موسی و جعفر و غالباً از طبقه نسوان به خاک سپرده شده بودند. بعد از آن هم از همین خاندان جمع دیگری دفن شده اند. می‌گویند در این بقعه چهل زن، چهل مرد و بیست و پنج کودک، در مجموع صد و پنج نفر، دفن شده اند .
به نظر می‌رسد که بنای ساختمان بقعه امازاده موسی مبرقع (ع) از آثار قبل از صفویه باشد. اما اکنون اثری از گذشت زمان بر چهره آن مشاهده نمی‌شود و در آن عملیات تجدید بنا صورت می‌گیرد .
تاریخ بنای بقعه چهل اختران سال 950 ه. ق آمده است. بانی آن شاه طهماسب صفوی و اسم معمار هنرمندش " استاد سلطان قمی " از مشاهیر معماری دوره صفویه به شما ر می‌رود. نام این استاد در زیارتگاه ضبط شده است. در سال 953 ه. ق به دستور شاه طهماسب صفوی سقفی بسیار مرتفع از آجر بر این بقعه زده شد .
بنای امامزاده زید نیز عمارتی است که گنبدی کوچک از آجر به شکل کلاه خود بر فراز آن به چشم می‌خورد و به سده نهم ه. ق تعلق دارد. این مکان مدفن یکی از نوادگان امام زین العابدین (ع) است .
مجموعه بناهای چهل اختران به شماره 965 به ثبت ملی رسیده است .
منبع : emamzadegan.ir - beytoote.com - abna24.com - صدا و سیمای مرکز قم - دانشنامه اسلامی